خلاصه داستان:
یک کشاورز به نام رحمت ( فرامرز قریبیان ) تصمیم می گیرد با تراکتور به تهران برود و با رئیس جمهور ملاقات کند اما…
کارگردان :
ابراهیم حاتمی کیا : متولد 1340 در تهران و یکی از شناخته شده ترین فیلمسازان پس از انقلاب اسلامی می باشد. حاتمی کیا سازنده آثار مشهوری از جمله « دیده بان » ، « آژانس شیشه ای » و « مهاجر » بوده که سبب شده او به مهمترین فیلمساز دوران دفاع مقدس تبدیل شود.
قد فیلم « خروج » :
« خروج » تکرار ایده ها و عقاید همیشگی ابراهیم حاتمی کیا در عرصه فیلمسازی است. اثری که روایتگر داستان مرد زخم خورده ای است که برای آرمان های کشورش هزینه داده و حالا خود در مخمصه گرفتار شده و نیاز به حمایت دارد. مانند حاج کاظمِ فیلم « آژانس شیشه ای »، در اینجا نیز با مردِ خسته ای به نام رحمت مواجه هستیم که در مزرعه خود مشغول به کار است و دردی قدیمی را بابت از دست دادن عزیزش در جنگ به دوش می کشد. قصه با جاری شدن آب آلوده به مزرعه و طغیان کشاورزان مواجه می شود و در نهایت به سفری جاده ای منتهی می شود که براساس آن کشاورزان قصد رساندن صدای اعتراضشان به گوش رئیس جمهور را دارند و مشکل فیلم نیز همزمان با تصمیم کشاورزان آغاز می شود.
سینمای ابراهیم حاتمی کیا در چند سال گذشته سرشار از شعار زدگی بوده که نتیجه آن ساخت فیلم عجیب و غریبی به نام « به وقت شام » است. حالا در فیلم « خروج » ، ابراهیم حاتمی کیا باز هم به سراغ سر دادن شعارهای اجتماعی و آرمانی خویش رفته و قصد داشته از دل آن اثری اعتراضی روانه سینما کند که نتیجه با در نظر گرفتن فرمت امروز سینما چیزی نزدیک به فاجعه است. فیلمسازی که در سالهای دور آثار ماندگاری همچون « بوی پیراهن یوسف » و « آژانس شیشه ای » در کارنامه هنری اش داشت که مخاطب ایرانی به راحتی می توانست با شخصیت های آن زندگی کند، حالا در « خروج » به کشاورزهایی رسیده که کاریکاتورهایی باورنکردنی از انسان های معترض هستند.
در « خروج » ابداً شخصیتی ساخته نمی شود و حتی شخصیت اصلی داستان نیز پرداختی گنگ و نامفهوم دارد و تنها ویژگی اش که در تمامی آثار حاتمی کیا مشترک بوده، این است که مردِ جنگ بوده و اعتقادی به ساز و کارهای امروز جامعه ندارد. همسایه های پیرمرد نیز چندان دل خوشی از او ندارند و رحمت را بابت به کشتن دادن عزیزانشان مقصر می دانند. حاتمی کیا این بار هم قهرمان اصلی داستانش را زخم خورده ای مظلوم به تصویر کشیده که هیچکدام از اتهاماتی که به او نسبت می دهند بر قامتش نمی نشیند.
مشکل اصلی « خروج » زمانی آغاز می شود که رحمت تصمیم می گیرد به همراه دیگر کشاورزان با تراکتور به پاستور رفته و رئیس جمهور را ملاقات کند. فارغ از مقدمه چینی پر ایراد و دم دستی که برای آغاز این سفر شکل می گیرد، باید گفت که حاتمی کیا حتی نتوانسته در « خروج » از ویژگی اصلی فیلمسازی اش که قصه گویی بوده بهره ای ببرد. او چند آدم را با تراکتور به دل جاده می فرستد اما او بدون هیچ ایده مهمی آدمها را راهی سفری جاده ای می‌کند اما نمی‌تواند از ظرفیت های این ایده جذاب استفاده کند و نتیجه آن تنها سفری پوچ و خسته کننده است.
اثری وسترن که حاتمی کیا سعی کرده حداقل از لحاظ قواعد بصری به آن پایبند بماند. نماهای لانگ شاتی که فیلم از تراکتورها در جاده گرفته، شباهت بسیاری به سینمای جان فورد دارد و نکته جالب اینکه حاتمی کیا به همین اشاره های مختصر بصری هم اکتفا نکرده و چندین بار در طول قصه به سبک جان فورد، اثر را با موسیقی پرحجم احاطه می کند و سپس قهرمان را در مرکز تصویر قرار داده و سیگاری به همراه لبخند کنایه وار به گوشه لبان او می نشاند. شکل و شمایلی که با توجه به لباس و گریم فرامرز قریبیان، شباهت هایی به جان وین پیدا کرده ؛ با این تفاوت که این بار تراکتور جای اسب ها را گرفته است!
شخصیت پردازی و گسترش قصه، توفیق چندانی در « خروج » نیافته اند. آدمهای « خروج » نسخه های به شدت ضعیف شده شخصیت های « آژانس شیشه ای » هستند که باز هم در مقابل دوربین قرار گرفته و به آن خیره می شوند و پرسش و پاسخی اعتقادی را مطرح می کنند. از همان جنس آدمهایی که هرگز از قالب کلیشه ای خود خارج نشده و بدل به شخصیت نمی‌شوند. مطابق انتظار،در فیلم جدید حاتمی کیا باز هم آدمها به سه دسته تقسیم شده اند: ساده دل، ریاکار و دانای کل که شخصیت اصلی قصه است و هیچ شباهتی به آدمهای اطرافش ندارد. با توجه به اینکه ابراهیم حاتمی کیا هرگز شوخی نویس خوبی نبوده، در « خروج » نیز شوخی های فیلم قدیمی و کهنه هستند.
نگاه عجیب و غریب ابراهیم حاتمی کیا به بخشی از جامعه نیز کماکان در « خروج » به چشم می خورد. جامعه ای که با ابزار مدرن کار می کند و اصولاً اعتقادی به باورهای فیلمساز ندارد. به نظر می رسد که همچنان ابراهیم حاتمی کیا به خوبی نتوانسته جامعه پیرامونش را بشناسد. نتیجه عدم بلوغ حاتمی کیا در شناخت جامعه اش، اشاره های سطحی و دم دستی به شبکه های اجتماعی است که مخاطب امروز سینما را بُهت زده می کند. در تمام بخش های فیلم تقریباً اقدام شخصیت های داستان در قبال ابزارهای ارتباطی، اقدامی سرکوبگرانه است که به مرحله تمسخر نیز می رسد. تفاوتی ندارد که این ابزار در دست تیم رئیس جمهور باشد و یا کشاورزی که قصد استفاده از آن را دارد، حاتمی کیا نمی داند چطور باید به این ابزار و آدمهایی که از آن استفاده می کنند بپردازد!
متاسفانه « خروج » در بخش پایانی تیر خلاص را به مخاطب می زند و از شخصیت مشاور رئیس جمهور رونمایی می کند. شخصیتی که به نظر می رسد یک کاریکاتور مضحک از شوخی هایی باشد که در شبکه های اجتماعی با مسئولین کشور انجام می شود. روشن کردن دوربین تلفن های همراه و پخش تصاویر زنده از حضور او در کنار کشاورزان در اینستاگرام که به چاپلوسی و تملق می گذرد، سطح موضوع انتقادی اثر را به واقع به ابتذال کشانده است. مسیر فیلمنامه که قرار بوده به نقطه نهایی رسیده و ضربه ای مهلک به ذهن تماشاگر وارد کند، با سخنرانی کلیشه ای و سطحی مشاور همراه می شود و مخاطبی که انتظار یک موقعیت تکان دهنده سینمایی را در انتها دارد، با ناامیدی و بلاتکلیفی محض مواجه می شود تا مبادا خاطری مکدر شود و دلی به درد بیاید!
فرامرز قریبیان تلاش کرده تا بتواند قهرمان جدید دنیای حاتمی کیا باشد اما « رحمت » نمی تواند گزینه ایده آلی برای چنین بازیگری باشد. نه بازی و نه جنس دیالوگ های رحمت، مناسب بازیگری همچون فرامرز قریبیان نیست و این انتخاب اشتباه سبب شده تا او نتواند درخشش چندانی در فیلم داشته باشد. البته که قریبیان از توانایی های بازیگری خود نهایت بهره را برده و توانسته تا جایی که متن به او اجازه می دهد، « رحمت » را به شخصیت تبدیل نماید اما در نهایت باید گفت که رحمت وصله تن او نبوده.
« خروج » ضعیف و سرشار از شعار است و شاید بهترین مدیوم برای آن قاب پر شعار تلویزیون باشد. سینمای امروز نگاهی اینچنین آشفته و غیر واقعی به جامعه پیرامون را نمی پذیرد. با نگاهی به کارنامه سینمایی فیلمسازان مطرح جهان می توان به این نکته اذعان کرد که آنها با شناخت صحیح از جامعه و مشکلاتشان، اثری خلق کرده اند که مطالبه گر و به دور از تعارفات و جناح بندی های سیاسی باشد. اما در سینمای ابراهیم حاتمی کیا بر خلاف نظر خود فیلمساز، او حتی در « خروج » هم آشکارا از نزدیک شدن به حقیقت اجتماع خویش خودداری کرده و سطح اعتراض و مطالبه گری را به مجموعه ای از تصاویر مضحک و دیالوگ ها وشعارهای سطحی تنزل داده است. اعتراضی که مشخص نیست چگونه و در چه شرایطی اینچنین مسیری را طی می کند، اینچنین شخصیت های ملایمی را در مقابل خود می بیند و در نهایت، اینچنین اشتباه به پایان می رسد!
منتقد : میثم کریمی
این مطلب بصورت اختصاصی برای سایت ” مووی مگ ” به نگارش درآمده و برداشت از آن جز با ذکر دقیق منبع و اشاره به سایت مووی مگ، ممنوع بوده و شامل پیگرد قانونی می گردد.
به خانواده بزرگ جامعه مجازی مووی مگ بپیوندید
نام فیلم : خروج
کارگردان : ابراهیم حاتمی کیا
فیلمنامه : ابراهیم حاتمی کیا
تهیه کننده : حبیب الله ولی نژاد
مدیر فیلمبرداری: وحید ابراهیمی
بازیگران :
فرامرز قریبیان
آتش تقی پور
پانته آ پناهی ها
محمدرضا شریفی نیا
و…
