نقد و بررسی فیلم انگل ( Parasite )

بونگ جون – هو، کارگرده سرشناس کره ای سازنده آثار بزرگی همچون « میزبان » و « خاطرات قتل » بوده است. یکی از ویژگی هایی که بونگ جون –هو را از دیگر کارگردانان کره ای متمایز می کند، عدم پایبندی او به قوانین ژانر است. در واقع آثار این کارگردان را نمی توان در ژانر مشخصی دسته بندی کرد چراکه وضعیت خط روایی داستان در طول مسیر چندین بار تغییر می کند و تماشاگرش را غافلگیر می کنند. جدیدترین ساخته جون – هو فیلم « انگل » است که حائز تمام ویژگی های کارگردانی آقای بونگ می باشد. اثری که موفق شد در جشنواره فیلم کن جایزه ارزشمند نخل طلا را کسب نماید و به اولین فیلم تاریخ سینمای کره جنوبی بدل شود که توانسته صاحب نخل طلای کن شود. پیش از خواندن ادامه متن باید بدانید که این مقاله بخش های زیادی از داستان را لو خواهد داد.

داستان فیلم درباره خانواده بسیار فقیری است که در خانه زیر همکف زندگی می کنند. آنها بیکار هستند و برای تامین زندگی خود مجبور هستند هرکاری انجام دهند اما زمانی که پسر این خانواده پیشنهادی از جانب دوستش دریافت می کند، زندگی آنها تغییر می کند. این دوست به پسر خانواده می گوید که در غیاب او، خودش را به عنوان مدرس زبان جا زده و به دختر خانواده ای ثروتمند، زبان انگلیسی بیاموزد و البته از او مراقبت کند چراکه به او دل بسته و نمی خواهد کسی سراغ او برود! پسر خانواده نیز پس از پذیرش درخواست دوستش، زمانی که به نزد آن خانواده می رود، متوجه می شود که مادر دختر فرد به شدت ساده ای است و به همین جهت نقشه ای می کشد تا بتواند دیگر اعضای خانواده اش که بیکار هستند را نیز با حیله و نیرنگ به خانه آورده و مشغول به کار کند اما…

« انگل » در نگاه اول شباهت هایی به فیلم « دزدان فروشگاه » که سال گذشته یکی از آثار موفق سینمای ژاپن در فستیوال های سینمایی بود دارد. در هردوی این آثار ما خانواده ای به شدت فقیر را مشاهده می کنیم که برای زندگی بهتر تلاش می کنند و در مناسبات اجتماعی قافیه را باخته اند اما هنوز زندگی را به خوبی ادامه می دهند. در فیلم « دزدان فروشگاه » این خانواده، انسان های دوست داشتنی بودند که مفهوم عشق را فراموش نکرده بودند و چه بسا اگر فقر مطلق نبود شرایط بسیار بهتری می داشتند. در « انگل » نیز خانواده کی تائک در نگاه اول خانواده ای دوست داشتنی به نظر می رسند که بر سر مسئله بسیار ساده ای مثل وصل شدن وای-فای اینترنت فرزندان به ساده ترین شکل ممکن با نوشیدنی جشن می گیرند و در کنار هم هستند. اما تفاوت « دزدان فروشگاه » و « انگل » در کارگردانی بونگ جو – هو است که عادت داریم آنچه را که در آثار او می بینیم باور نکرده و منتظر جزئیات بیشتری بمانیم و این اتفاق نیز در « انگل » به بهترین شکل ممکن رخ می دهد.

بونگ جون هو با دقت و وسواس فراوانی که همیشه از او سراغ داشتیم، داستان را به آرامی از محله های پائین شهر به بالا شهر و طبقه مرفه می برد و آدمهای ساده پائین شهر را به دل خانواه ای می برد که برخلاف تصویر رایجی که از طبقه ثروتمند در آثار سینمایی ترسیم می شود، چندان آدمهای بدی به نظر نمی رسند. زن خانه انسان بسیار مهربانی است و برخورد بسیار دوستانه و صمیمی با کیم که خودش را به عنوان مدرس جا زده دارد و همین موضوع درباره دیگر اعضای خانواده نیز صدق می کند. به نظر می رسد در « انگل » هیولایی وجود ندارد که بخواهد انسانیت را ببلعد و شخصیت انسانها را زیر پا له نماید. اما هوشمندی و استادی بونگ جون هو در ادامه ماجرا تمام معادلات را درهم می ریزد و اثر را در حد یک تراژدی کامل پیش می برد.

تماشاگر در تقریباً نیمی از زمان داستان با یک اثر کمدی مواجه است که به تلاش های خانواده کیم برای بکارگیری خلاقیت هایشان در توطئه به جهت اخراج راننده و خدمتکار منزل خلاصه می شود. آنها در این راه با یک برنامه اصولی، به خوبی نقشه خود را عملی می کنند و حتی نحوه گفتار خود را تغییر می دهند تا خانواده مرفه قصه از حضور آنها لذت ببرند و از حضورشان احساس امنیت نمایند. اما اوج کار بونگ جون هو پس از گذشت نیمی از داستان آغاز می شود و آن هم زمانی است که بحران اصلی قصه شکل گرفته و زیرزمین مخوف فیلم یافت می شود. جایی که همسرِ فراری خدمتکار سابق خانه سالهاست در آنجا زندگی می کند. آنها مستاصل هستند و از خدمتکار جدید خانه تقاضای کمک می کنند اما زمانی که بر اثر یک اتفاق در جایگاه برتر قرار می گیرند، پوسته شرافت به کنار رفته و تبعات زندگی در شرایط نابرابر اجتماعی خود را نشان می دهد.

در بخشی از این لحظات ما شاهد اشاره همسرِ خدمتکار سابق خانه به همسایه شمالی هستیم. او اعلام می کند که زدن دکمه ارسال فیلم به خانواده کیم برای صاحب خانه شبیه به بمب اتم است و همسر او نیز لحظاتی خود را در جایگاه قدرت تصور کرده و سخنرانی پرشوری به سبک گویندگان خبر کره شمالی سر می دهد که به خوبی عطش قدرت را در وجود او نشان می دهد. او این سخنرانی را با استادی انجام می دهد که باعث تعجب و تحسین همسرش می گردد. به نظر می رسد که او در خلوت، بارها خود را در جایگاه قدرت متصور شده و به همین جهت در ارائه سخنرانی بی نقص عمل می کند. نشانه هایی از زندگی در فقر مطلق که می تواند عقده ها و خشم های فراوانی را در وجود افراد زنده کند که اولینِ آن در وجود شخصیت خدمتکار سابق خانه تبلور می یابد.

در این شرایط بونگ جون هو ما را با بخش دیگری از حقیقت مواجه می کند و آن نگاهِ طبقه مرفه به افراد طبقه ضعیف جامعه می باشد. در یک سکانس به شدت تاثیرگذار و هوشمندانه، زمانی که صاحب خانه در در حال گفتگو با همسرش است، از بوی نامطبوعی سخن می گوید که به مشام می رسد. بویی که مربوط به خانواده کیم که در جایی پنهان شده اند می باشد. مرد به همسر خود می گوید که این بو شبیه کسانی است که از مترو استفاده می کنند و بطور خاص، بوی نامطبوعی است که از افراد فقیر به مشام می رسد. نگاهی که نشان می دهد در پسِ ظاهر مهربان اعضای خانواده، آن نگاه همواره تحقیر آمیز به طبقه کارگر همچنان وجود دارد هرچند که شاید در اجتماع مدرن امروز بصورت واضح به آن اشاره ای نشود. دوربین تاثیرگذار فیلم در این سکانس زمانی که بر روی چهره کی تائک هنگام شنیدن این صحبت ها در کنار خانواده اش زوم می کند، یکی از تکان دهنده ترین مفاهیم درباره درد خانواده های فقیر را به تصویر می کشد.

اما نقطه اوج داستان و غافگیری در سکانس مهمانی رخ می دهد. سکانسی به شدت تکان دهنده و خوش ساخت که در آن تمام حقایق واقعی زندگی افراد در رفتارشان هویدا می شود و این همان نقطه ای است که مماشات جای خود را به واکنش صریح می دهد. این سکانس تکان دهنده با بازی فوق العاده هو سونگ کانگ، حقیقت تلخ اختلاف طبقاتی را به بهترین شکل ممکن آشکار می سازد. جایی که اعضای خانواده کی تائک در موقعیتی وحشتناک قرار گرفته اند اما صاحب خانه و تمام مهمانان ثروتمند آنها به فکر خود هستند و فرار از موقعیتی که در آن گرفتار شده اند. موقعیتی که در آن افراد فقیر در حال قلع و قمع کردن یکدیگر هستند و به نظر می رسد که این موضوع ابداً برای افراد ثروتمند اهمیتی ندارد. کی تائک که از مشاهده این حجم از ظلم و حقارت به مرز جنون رسیده، به یکباره زنجیر خشم سالهای اخیرش از حقارت های اجتماعی که از سوی ثروتمندان بر او و زندگی اش سایه افکنده را پاره کرده و خود شخصاً با خشونت انتقامش را از این نابرابری می گیرد..

زمانی که ما با سکانس تاثیرگذار مهمانی مواجه می شویم و در شوک هستیم، بونگ جون هو ما را به پایان بندی فوق العاده و هوشمندانه داستان می رساند. پایان بندی تاثیرگذاری که انتقاد صحیح و اصولی از اختلاف طبقاتی حاضر در کره جنوبی را مطرح می کند. جایی که پدر خود را از دید عموم مخفی کرده و به وسیله یک نور که دائم خاموش و روشن می شود، پیامهایی به پسرش می دهد و نامه ای برای او می خواند. در جایی که افراد با لذت در حال زندگی در خانه هستند، سهم پدر حالا از زندگی تنها یک نور چشمک زن از دل تاریکی است که برای انسانهای ثروتمند معنی مشخصی جز اتصال احتمالی ندارد اما به نظر می رسد زبان مشترکی باشد برای افراد فقیر. پدر حالا در جایگاهی قرار گرفته که همسرِ خدمتکار سابق منزل در آن حضور داشت. ساکنین آن خانه رویایی رفته اند و افراد مرفه جدیدی به آنجا آمده اند اما سهم کیم تائک کماکان دزدی های شبانه و یواشکی از طبقه ثروتمند است. سهمی که جامعه کره برای افراد فقیر در نظر گرفته.

پیام ترسناک فیلم اما از زبان پسر خانواده بیان می شود. جایی که او می گوید باید ثروتمند شود تا بتواند آن خانه ای که پدر در آن مخفی شده را بخرد تا او بتواند از پله های مخفی آن خارج شود و به سطح زمین برسد و ببیند که خورشید چقدر زیباست. پدری که نماینده فقر است و سرنوشت او جز ماندن در زیرزمین و پائین تر از سطح زندگی طبیعی نیست. او تنها زمانی می تواند زندگی ” انگلی ” خود را ترک کند و مثل یک انسان از لذت های زندگی بهره ببرد که ثروتمند شده باشد در غیر اینصورت او نه می تواند طلوع خورشید را ببیند و نه روشنایی روز. « انگل » یک مثال دقیق و کامل از یک اثر اجتماعی انتقادی است که اختلاف طبقاتی یک کشور را به ترسناک ترین و تاثیرگذارترین شکل ممکن به تصویر می کشد. فیلم جدید بونگ جون هو به معنای واقعی می تواند یک کلاس آموزشی دقیق و بی نقص از کارگردانی گرفته تا طراحی صحنه، بازیگری و مهمتر از همه فیلمنامه نویسی برای علاقه مندان به این عرصه باشد.

منتقد : میثم کریمی

این مطلب بصورت اختصاصی برای سایت ” مووی مگ ” به نگارش درآمده و برداشت از آن جز با ذکر دقیق منبع و اشاره به سایت مووی مگ، ممنوع بوده و شامل پیگرد قانونی می گردد.

به خانواده بزرگ جامعه مجازی مووی مگ بپیوندید

انگل (Parasite)