نقد و بررسی فیلم خاطرات قتل ( Memories of Murder )

فیلمهای پلیسی و جنایی همواره از محبوب ترین آثار در تاریخ سینما بوده اند. اما برخلاف سینمای پر زرق و برق هالیوود، آثار پلیسی جذابی هم بوده اند که از کانون توجه به دور بوده اند و هرگز فرصت این را پیدا نکردند تا بتوانند به رقابت با فیلمهای جنابی غربی بپردازند. « خاطرات قتل » به کارگردانی بونگ جون- هو یکی از همین آثار است. فیلمی که تارانتینو مدتها پیش آن را در لیست بهترین فیلمهایی که تماشا کرده قرار داده بود و از ارزش بالای آن برای تماشا سخن گفته بود. ( ادامه این مقاله داستان فیلم را لو خواهد داد )

داستان فیلم در یکی از شهرهای کره جنوبی در سال 1986 رخ می دهد. جایی که چندین قتل با رویکردی مشابه اتفاق افتاده و قربانیان آن زنانی بوده اند که به روشی خاص کشته شده اند. برای حل موضوع این پرونده، دو کارآگاه محلی مشغول جمع آوری اطلاعات هستند تا بتوانند ردی از این قاتل پیدا کنند. اما راه و روش این دو کارآگاه چندان منطقی نیست و اغلب با خشونت همراه است. در این شرایط یک کارآگاه با تجربه از سئول به منطقه اعزام می شود تا به این دو کارآگاه در حل کردن پرونده قتل کمک کند اما شرایط به گونه ای دیگر پیش می رود.

فیلمنامه « خاطرات قتل » یکی از بهترین و دقیق ترین فیلمنامه های جنایی است که می توان در تاریخ سینما یافت. بونگ جون- هو ، از سکانس ابتدایی فیلم تمام جزئیات صحنه و شخصیت ها را به به طور دقیق ترسیم کرده و تماشاگر را به دل قصه می برد. در ابتدای فیلم ما با دو کارآگاه مواجه هستیم که نادانی شان در حل مسائل منجر به بروز مشکلات متعددی شده. یکی از آنها معتقد است که با نگاه کردن به چشم افراد می تواند مجرم را شناسایی کند و دیگری که بازجو است، ایده ای برای گفتگو و تعامل ندارد و ترجیح می دهد با توسل به خشونت به سراغ حل مسائل برود، بونگ جون- هو، در ابتدای فیلم تلنگر مهمی به تماشاگر می زند و آن صحنه ای است که کارآگاه پارک در اداره پلیس در حال تفهیم این باور است که می تواند با نگاه کردن به چشم افراد، گناهکار بودن آنان را تشریح کند. در این صحنه از او خواسته می شود که به دو فردی که در گوشه ای از اداره حضور دارند و یکی شاکی و یکی مجرم است نگاه کند و مجرم را تشخیص دهد. اما کارآگاه نمی تواند پاسخ قطعی دهد و سکانس بدون نتیجه گیری خاصی به پایان می رسد. فیلم در همان دقایق اولیه تکلیف خودش را با تماشاگر مشخص می کند و به او اعلام می کند که یک مجرم هرگز چهره خاصی ندارد و می تواند انسانی معمولی باشد.

بونگ جون- هو در ادامه داستان، تصویری دقیق از وضعیت اداره پلیس به تماشاگر می دهد. جایی که تقریباً هیچ چیز سرجای خودش قرار ندارد و همین کمبودها باعث خلق موقعیت های کمیکی شده که کاملاً در چارچوب فیلم و در خدمت فیلمنامه بوده اند تا پیام را به تماشاگر منتقل کنند. اداره پلیسی که در آن سلسله مراتب به درستی رعایت نمی شود و مخصوصاً در بخش بازجویی از متهمین، هیچ حق و حقوقی برای مجرم در نظر گرفته نمی شود و هرطور که بخواهند با او رفتار می کنند. بونگ جون- هو در هنگام به تصویر کشیدن روند اعتراف گیری از متهمین، با دقت و وسواس به جزئیات پرداخته و می توان کنایه های ریز و درشت بسیاری را در صحنه یافت. از جمله ورود و خروج افراد بی ربط به محل بازجویی و حتی لوله کشی که در حین اعتراف گیری به محل آمده تا کارش را انجام دهد!

« خاطرات قتل » اگرچه سرشار از موقعیت های کمیک است، اما این موقعیت ها نه تنها هرگز از اندازه و چارچوب خود خارج نمی شوند بلکه حاوی کنایه های اجتماعی و سیاسی فراوانی هستند که مخاطب را به تفکر وا می دارد. تسلط بونگ جون- هو به فیلمنامه زمانی آشکار می شود که متوجه می شویم زمان فیلم هرچقدر که به جلوتر می رود، جنبه های سیاه ماجرا پررنگ تر و نگاه طنز به رخداد نیز کمرنگ تر می شود. گویی خود کارگردان در هنگام نگارش فیلمنامه خود را در جای مخاطب قرار داده و متوجه شده که با هربار شکست در شناسایی مظنون، مخاطب نیز عصبانی و حریص تر خواهد شد و به دنبال کشف حقیقت و خارج شدن از هزارتویی است که قرار نیست چیزی از آن خارج شود.

از همین رو است که بونگ جون- هو از میانه داستان، به آرامی مسیر قصه را تاریک و خونین تر می کند و شخصیت ها نیز به موازات آن، تغییراتی در رفتار و تصمیمات شان مشاهده می شود. در نیمه ابتدای فیلم زمانی که کارآگاه سئو تای یوون از سئول به منطقه اعزام می شود، کاملاً در نقطه مقابل دو کارآگاه محلی قرار دارد. او مخالف شکنجه است و ترجیح می دهد با شواهد پلیسی به سراغ حل پازل برود. اما زمانی که متوجه می شود پرونده پیچیده و قاتل دست نیافتنی تر از آن است که بخواهد آرامش و پرستیژ کاری خود را حفظ کند، او نیز رفته رفته روحیه ای خشونت آمیز پیدا می کند و تبدیل به چیزی می شود که همیشه در نقطه مقابل آن قرار داشت. کارآگاه سئو اگرچه در نیمه ابتدایی فیلم متفاوت و در جایگاه بالاتری از دور کارآگاه محلی قرار دارد، اما در زمانی که درمانده از یافتن قاتل می شود، خود به نسخه ای دیگر از کارآگاهان محلی تبدیل می شود که خشونت ابزارشان است.

آنچه که در « خاطرات قتل » تاکید فراوانی بر روی آن شده و در تمام دقایق فیلم نیز به آن پرداخته می شود، مسئله تقاص است. تمام شخصیت هایی که در طول فیلم معرفی می شوند، در نهایت تقاص تمام اقداماتی که مرتکب شده اند را پس می دهند. مانند بازجویی که از ابتدای فیلم چندین مرتبه با لگد به صورت افراد ضربه می زند و در تمام دقایق بازجویی نیز با هوشمندی کارگردان، تنها با پای خود در حال حمله به متهمین است. زمانی که او به واسطه یک درگیری دچار خونریزی در ناحیه پا می شود، متوجه می شود که باید پای خود را قطع کند. کارآگاه پارک زمانی که از دکتر سوال می کند که چطور یک سوراخ کوچک در پا می تواند منجر به قطع شدن پا شود، پزشک در پاسخ به او می گوید:« درسته که تنها یک سوراخ به واسطه ضربه به پا وارد شده، اما آن سوراخ باعث بروز بیماری کزاز شده و حالا به تمام پای او سرایت کرده و برای جلوگیری از مرگ باید پای او قطع شود». در این سکانس بونگ جون- هو، با هوشمندی نتیجه اقدام اشتباه را یادآوری می شود. پایی که همواره برای آسیب به بی گناه مورد استفاده قرار می گرفت، حالا باید قطع شود تا زندگی جریان داشته باشد و اگر قطع نشود، هم خودِ پا و هم صاحب پا دیگر صلاحیت زندگی در این دنیا را نخواهند داشت.

مانند تمام آثار بونگ جون- هو، در اینجا نیز کارگردان در نیمه پایانی فیلم، ضربه نهایی را به بهترین شکل ممکن به تماشاگر وارد می کند. در طول قصه قتل های زیادی رخ داده و اشتباهات زیادی توسط کارآگاهان رقم خورده اما به نظر می رسد در نهایت کارآگاهان توانسته باشند ردی از قاتل پیدا کنند. اما در لحظه پایانی و درست در زمانی که به نظر می رسید همه پازل ها به درستی در کنار هم چیده شده باشند، فیلم در سکانس تونل قطار همه باورهای تماشاگر را بهم می ریزد و همه چیز به نقطه صفر باز می گردد. جایی که کارآگاه دانشگاه رفته پایخت کره جنوبی، به یکباره به هیولایی تبدیل می شود که حتی کارآگاه خشن فیلم نیز به آن نقطه نرسیده بودند. او از یافتن قاتل درمانده شده و تنها اتفاقی که در مقابل دیدگانش رخ می دهد، قتل های دیگر و انباشته شدن جسد زنان دیگر است که او ظاهراً باید به دیدن آنها عادت کند!

در سکانس تاثیرگذار آخر فیلم، زمانی که کارآگاه پارک پس از سالها دوباره به محل اولین قتل باز می گردد تا خاطراتش مرور شود، دختر بچه ای در کنار خود می بیند که به او می گوید چند روز پیش فرد دیگری به این محل آمد و او هم به داخل کانال آب نگاه می انداخت. زمانی که پارک از دخترک می پرسد که او چرا به داخل کانال نگاه می کرد، دخترک در پاسخ می گوید:« اون مرد گفت که خیلی وقت پیش یه کاری کرده و حالا برگشته تا دوباره اینجا رو نگاه کنه! ». پارک که از این پاسخ غافلگیر شده از دخترک درباره ظاهر او سوال می پرسد و او نیز در پاسخ می گوید: « چهره هاش کاملا عادی و معمولی بود! » و در همین لحظه است که بونگ جون- هو ضربه نهایی را به ذهن تماشاگر وارد می کند و به او می گوید که حتی یک قاتل زنجیره ای هم چهره عادی دارد و لزوما شبیه به دیوانه ها نیست. کارآگاه پارک از ابتدای فیلم به دنبال آدمهایی با ویژگی های غیرعادی بود؛ از یک متهم با عقب ماندگی ذهنی گرفته تا کارگر منحرف. پارک همواره معتقد بود که قاتل می بایست فردی با ویژگی های غیرعادی باشد و حالا دحترک پس از سالها از کشته چندین انسان و حل نشدن پرونده، به پارگ می گوید که آن مرد کاملاً چهره عادی داشته و این پیام به منزله این است که پارک در تمام این سالها مسیر اشتباهی را پیش گرفته است. نگاه پایانی او به دوربین نمایانگر یک پیام مهم به تماشاگر است و آن اینکه امکان دارد قاتل خود شما باشید و هیچ چیز نمی تواند شما را مصون نگه دارد. کارآگاه پارک هرگز موفق به یافتن قاتل نشد اما با نگاه به دوربین می تواند در چشم قاتل که احتمالاً مخاطب او باشد نگاه بیندازد و شاید برای اولین بار در زندگی اش، بتواند با این نگاه، قاتل را شناسایی کند.

« خاطرات قتل » بی شک یکی از بهترین آثار جنابی و پلیس تاریخ سینما محسوب می شود که تمام جزئیات یک فیلمنامه درست و اصولی در آن رعایت شده است. از شخصیت پردازی و کارگردانی گرفته تا طراحی صحنه و موسیقی و بازیگری، باید گفت که ساختمان سینمایی فیلم « خاطرات قتل » به بهترین و اصولی ترین شکل ممکن ساخته شده و به سختی می توان ایرادی به اثر وارد دانست. فیلمی که بهترین کلاس فیلمنامه نویسی برای علاقه مندان به حوزه سینما و تلویزیون محسوب می شود. شاید بد نباشد در نهایت به پرونده قتل های زنجیره ای که فیلم براساس آن ساخته شده نیز اشاره ای کنم.

پرونده قتل های زنجیره ای هواسئونگ در سالهای 1986 تا 1991 رخ داد. در این پرونده، جسد مقتولان زن با دست و پای بسته و در حالی که مورد تجاوز قرار گرفته بودند یافت شد. علی رغم گستردگی تحقیقات پلیس درباره یافتن قاتل، تا سالها هیچ مدرکی دال بر اینکه مظنونین احتمالی مرتکب این جنایت شده بودند وجود نداشت. گفته می شود که حدود 21 هزار و 280 نفر در طول سالهای گذشته به عنوان مظنون قتل در پرونده قتل های زنجیره هواسئونگ مورد بازجویی قرار گرفته اند و نحوه بازجویی این افراد نیز با بدنامی پلیس مواجه شده است.

فیلم « خاطرات قتل » در سال 2003 ساخته شد، یعنی زمانی که هنوز هیچ قاتلی برای پرونده یافت نشده بود. در کره جنوبی قانون محدودیت مرور زمانی مجازات قتل 15 سال است که با این اوصاف، پرونده قتل های زنجیره ای هواسئونگ نیز در سال 2006 مشمول این قانون شد. اما در سال 2015 شورای ملی این قانون را تغییر داد و به همین جهت پرونده های بسته نشده دوباره به جریان افتادند. در نهایت به دلیل اهمیت این پرونده در کره جنوبی، پس از تحقیقات فراوان در سال 2019 ، فردی به نام ” لی چون جائه ” به عنوان قاتل زنجیره ای شناسایی شد. وی در سال 1994 به اتهام تجاوز و قتل خواهر زن خود به حبس ابد محکوم شده بود. ماموران در جریان تحقیقات پس از اینکه DNA او با DNA پیدا شده در لباس زیر یکی از قربانیان مطابقت داشت، او را شناسایی کردند و متوجه شدند که DNA او با چند قتل زنجیره ای رخ داده دیگر در این پرونده نیز مطابقت دارد و در نهایت، قاتلِ فیلم « خاطرات قتل » 16 سال پس از ساخته شدن فیلم شناسایی شد.

منتقد : میثم کریمی

این مطلب بصورت اختصاصی برای سایت ” مووی مگ ” به نگارش درآمده و برداشت از آن جز با ذکر دقیق منبع و اشاره به سایت مووی مگ، ممنوع بوده و شامل پیگرد قانونی می گردد.

به خانواده بزرگ جامعه مجازی مووی مگ بپیوندید

خاطرات قتل (Memories of Murder)