پخش سریالهای ساخت ترکیه از شبکههای فارسیزبان واکنشهای بسیاری را به همراه داشته است. بسیاری از منتقدان معتقدند محوریت خیانتهای خانوادگی در این سریالها زمینه فروپاشی بینان خانواده را فراهم کرده و زمینه نابودی آن را ایجاد میکند. با وجود راهکاری مختلف که جهت كنترل و رقابت با ماهوارهها صورت گرفت، سریالهای فارسیزبان همچنان طرفداران خود را حفظ کرده و برخی خانوادهها شبهای خود را با این سریالها به پایان میرسانند.
از جمله سریالهای پرطرفدار میتوان به سریال «حریم سلطان» اشاره کرده که داستان زندگی شاه سلطان سلیمان عثمانی را روایت میکند. داستان روایتکننده زندگی سلطان سلیمان در دربار عثمانی است و دسیسههای شکلگرفته در میان زنان دربار را نشان میدهد. داستانهایی هم از فتوحات و افتخارات سلطان سلیمان و رأفت او نسبت به فرودستان از جمله داستانهای دیگر این سریال است.
این صحنهها در شرایطی نمایش داده و با استقبال ایرانیها روبرو میشود که بنا بر روایت تاریخ سلطان سلیمان عثمانی با لشکرکشی به ایران زمینه کشته شدن ایرانیهای بسیاری را فراهم کرده است.
آنچه تاریخ روایت میکند
سهگانههای حمله به ایران به منظور تصرف بر خاک کشور از جمله اقداماتی است که در دوران سلطان سلیمان یکم صورت گرفت. سلیمان در سالهای 1533، 1548 و 1554 به ایران حمله کرد و در نهایت با در سال 1555 در آماسیه پیمان صلحی را با شاه تهماسب منعقد شد که به موجب آن جنگهای طولانیمدت مابین دو دولت برای مدتی خاتمه مییافت. نتیجه این حملات دسترسی به قسمت اعظمی از خاورمیانه بود. تحت رهبری او، ناوگان دریایی امپراتوری عثمانی بر دریاهای اطراف، از مدیترانه گرفته تا دریای سرخ و خلیج فارس، تسلط یافت.
از جمله دلایل حمله عثمانی در زمان سلطان سلیمان به ایران میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1. اگر چه دیاآباد پس از چالدران به تصرف عثمانیها درآمد اما مرکز و جنوب عراق (بغداد و بصره) هنوز در دست صفویان بود.
2. تداوم تحریکات صفویان در ایجاد قیامهای ترکمن در آناتولی
3. شورش و یاغی شدن اولامه سلطان تلکو حاکم آذربایجان بر شاه طهماسب و پناهنده شدن او به دربار عثمانی و وادار کردن امپراطوری عثمانی جهت حمله به ایران
4. دوری شاه طهماسب از مرکز حکومت به سبب گرفتاری او درماورالنهر و خراسان
بازخورد حریم سلطان در ترکیه چه بود
حریم سلطان، کلیات تاریخی دارد اما جزئیاتی که درآن به نمایش درآورده میشود مطابق با تاریخ نیست و به منظور جذب مخاطب صورت گرفته است. همین موضوع باعث شد تا پس از پخش این سریال در ترکیه، انتقادهای بسیاری نسبت به آن صورت گیرد و از اینکه سلطان سلیمان عثمانی به صورت «نامحترمانه»، «شرمآور» و «خوشگذران» نشان داده شده است انتقاد کردند. شورای عالی رادیو و تلویزیون ترکیه ادعا کرد که بیش از 70 هزار شکایت درباره این سریال دریافت کرده است. رجب طیب اردوغان، نخستوزیر ترکیه، نمایش این سریال را به دلیل «بد جلوه دادن تاریخ ترکیه به نسل جوان» کشور محکوم کرد.
چرا حریم سلطان جذاب است؟
فرهنگ جامعه ایران به گونهای تعریف شده است که استفاده از ماهواره با منع مذهبی روبروست و همین موضوع امنیت اخلاقی خانوادهها را تاحدود بسیاری تضمین کرده است. با این همه نمیتوان منکر توجه به سریالهایی چون «حریم سلطان» از سوی بسیاری از مخاطبان ایرانی شد. در شرایطی که سریالهای ایرانی برای جذب مخاطب تلاش نمیکنند و فیلمهای تاریخی چون «کلاه پهلوی» نمیتوانند مخاطب را پای تلویزیون بنشانند، سریالی چون «حریم سلطان» ظهور میکند و چیزی نمایش میدهد که علاقه ایرانیها را به عثمانیها افزایش میدهد. عدالتخواهی سلطان سلیمان در شرایطی باور میشود که آموزش و پرورش سالها تلاش کرده است در کتابهای تاریخی خود حکومت عثمانیها را محکوم کند. باید منتظر ماند تا در پایان این مجموعه مشخص شود تاثیر چنین سریالی بیشتر است یا نوشتههای تاریخی