نقد و بررسی فیلم می دسامبر (May December)

هشدار اسپویل: در این مطلب پیرنگ فیلم می دسامبر (May December) شرح داده شده است.

می دسامبر (May December) فیلمی است نزار، تصنعی و درهم شکسته. روایتی الکن و غیر دراماتیک از پیرنگی قوام نیافته که در آن لحظه‌ای خلق حس صورت نمی‌گیرد. می دسامبر، روایت هم نشینی الیزابت ˍ بازیگر سینما ˍ با خانواده‌ای است بی تناسب به منظور آشنایی و ایفای نقش بهتر در فیلمی درباره پیشینة این خانواده. مردِ خانواده ˍ جو ˍ از همسرش ˍ گریس ˍ بیست سال کوچکتر است و رابطة آنها در گذشته منشاء جنجال‌های عمومی فراوان شده بود. آنچه در فیلم مشاهده می‌شود قصه‌ای غیر سینمایی با کولاژی از خرده پیرنگ‌های پراکنده و بی ربط است.

فیلمنامه بسیار آشفته است و برای آن هیچ نقطه عطفی تعریف نشده است. لذا مناسبات میان شخصیت‌ها تعین پذیر نیست. پیرنگ اصلی «ظاهراً» تلاش البزابت برای کشف جایگاه جو و گریس در رابطه‌شان است که در این مسیر ˍ با شمایلی که بیشتر به کارآگاهی در پی کشف جرم می‌ماند تا بازیگری در حال پردازش نقش ˍ با اشخاص مرتبط با رابطة جو و گریس گفتگو می‌کند. شخصیت‌هایی که هیچ کنش دراماتیکی در روایت ندارند و همچون یک نمایش رادیویی صرفاً دیالوگ می‌گویند و ناپدید می‌شوند. گویی فیلمساز قصد دارد اطلاعاتی ˍ بعضاً زائد ˍ را تا یک سوم پایانی فیلم از زبان آنها به تماشاگر منتقل کند. میان شخصیت‌ها هیچ حریم خصوصی وجود ندارد و حضور ˍ دائمی ˍ الیزابت در خانه، محل کار، در خیابان و … بی منطق می‌نماید. نمی‎دانیم چرا جو و گریس علیرغم اکراه شدید باید به ساخت فیلم از گذشته‌شان رضایت بدهند. مخاطب پیامک‌های مخفیانة جو چه کسی است؟ نمی‌دانیم! چرا گریس در انتهای فیلم با اسلحه به جنگل می‌رود؟ مشخص نیست! فرزندان در الگوی مسلطِ روایت چه نقشی ایفا می‌کنند؟ مبهم است! نامزد الیزابت کیست و چرا الیزابت به او خیانت می‌کند؟ باید حدس بزنیم! آن جعبه‌های حاوی نجاست از سوی چه کسی (کسانی) ارسال می‌شود؟ اهمیتی ندارد! سوالات بی پاسخی از این دست در فیلم بسیار است که جملگی آنها به فیلمنامه‌ای باز می‌گردد که وجود ندارد. تنها چیزی که در فیلم از سوی فیلمساز مورد تأکید قرار می‌گیرد رابطة فرویدی جو و گریس است که در امر و نهی کردن دائمی و لحنِ تؤام با سرزنشِ گریس هویدا است. رابطة جو و الیزابت نیز بدون مقدمه و در نتیجه غیر قابل باور است. مواجهة خانوادة قبلی و فعلی گریس در صحنة رستوران می‌توانست جلوه‌ای دراماتیک داشته و نقطة عطفی در روایت باشد اما به ناشیانه‌ترین صورتِ ممکن از آن عبور می‌شود. بازیگرِ مشهور بودنِ الیزابت را نیز نمی‌توانیم باور کنیم زیرا غیر از واکنش باسمه‌ای سیاهی لشکر فیلم در سکانس گفتگو با وکیل، هیچ اماره‌ای از شهرت الیزابت ارائه نمی‌شود.

از منظر کارگردانی نیز با اثری ابتدایی طرف هستیم. بدیهی است که با چنین فیلمنامة ضعیفی نمی‌توان اثری دراماتیک ساخت. لذا سخن گفتن از میزانسن، دکوپاژ و تدوین محلی از اِعراب ندارد. با این وصف، کارگردانی ناشیانه و بدونِ پردازش منجر شده تا لحظه‌ای حس در فیلم خلق نشود. موسیقیِ متنِ گل درشت فیلم در مواردی از تحمل خارج است. گویی فیلمساز قصد دارد با موسیقی نواقص فیلم را پوشش دهد که در این کار هم افراط می‌کند. زمانی که نقش در فیلمنامه قوام پیدا نکند، ابتکار بازیگر ˍ فارغ از توانمندی‌های شخصی ˍ اثری بر درام نمی‌گذارد. آنچه در می دسامبر نمایانده می‌شود بازی کرخت و کم رمق بازیگران است. در بازی نقش الیزابت شیدایی می‌بینیم که ارتباطی به شخصیتِ تحتِ بازی ندارد. گریه‌های اغراق شده در بازی گریس نیز دافعه ایجاد می‌کنند. از جو که در مقابل همسر، فرزندان، پدر و معشوقة خود یکسان بازی می‌شود هر چیزی در می‌آید غیر از مرد خانواده. فرزندان نیز که بود و نبودشان هیچ اثری در فیلم ندارد. مِی دسامبر در فرض ایده آل می‌توانست از رهگذر مثلث عشقی الیزابت، جو و گریس به درامی قدرتمند بدل شود که این امر خروج نویسنده از کلیشه‌های مرسوم را طلب می‌کرد. درامی آسیب شناسانه از هویت خانواده‌ای که در چارچوب یک رابطة غیر طبیعی شکل گرفته است. الیزابت، می‌توانست مستند سازی باشد که می‌خواهد پاسخِ جو و گریس به جنجال‌های عمومی گذشته‌شان را در فیلم خود بازتاب دهد. به این ترتیب، موقعیت همذات پنداری با هر دو شخصیت ˍ جو و گریس ˍ از نگاهِ الیزابت پدید می‌آمد. آنچه در May December می‌بینیم، روایتی غیر سینمایی و ملال آور از ایده‌ای است که جملگی عوامل ساخت در پردازش آن ناکام بوده‌اند.

منتقد: آرش ملکی