۲۳ماه مه سی و ششمین سال ساخته شدن فیلم «درخشش» توسط استنلی کوبریک است. یکی از آثار نادری که وقتی اکران شد فروش چندانی نکرد، اما امروز به عنوان اثری کلاسیک شناخته میشود.
شمار زیادی از چهرههای سینمایی این فیلم را به عنوان یکی از محبوبترین فیلمهایشان میشناسند که لی آنکریچ کارگردان «داستان اسباببازی ۳» کمپانی دیزنی-پیکسار و فیلم در دست اکران «کوکو» از جمله آنهاست. او میگوید اصلا دلیل این که او به دنیای فیلم و فیلمسازی روی آورد، همین فیلم بود.
آنکریچ مجموعهای از خاطرات خود را در طی این سالها جمعآوری کرده و تصمیم گرفته آن را با دیگر علاقهمندان این فیلم سهیم شود. او با راهاندازی یک وب سایت با نام هتلی که این فیلم در آنجا میگذرد، این کار را انجام داده است. این وب سایت که چند سال پیش کارش را شروع کرد، موجب شد دیگر علاقهمندان و تحسین کنندگان این فیلم نیز به آن بپیوندند و اطلاعاتشان را با او به اشتراک بگذارند. این وب سایت آنقدر گسترش یافته که اکنون بیش از ۷۰۰ مطلب در آن منتشر شده که شامل عکسها و یادداشتهایی درباره روند تولید فیلم و آثار دیگری از جمله نقاشی، مجسمه، آهنگ، عطر، لباس و یک اسکیت بورد هم می شود. این وبسایت همچنین چند فیلم کوتاه از جمله «درخشش وس اندرسون» را هم ارایه می کند؛ یک تریلر تقلبی۷۵ ثانیه ای ساخته استیو رمزدن که به زیبایی صحنه هایی از فیلم را با «هتل بزرگ بوداپست» مخلوط می کند.
آنکریچ هنوز هم چیزهایی که دستش می آید را برای کتابی جدید درباره نحوه ساخت فیلم جمع آوری می کند. او برای نوشتن این کتاب، با دست اندرکاران فیلم مصاحبه کرده و چیزهای نادری پیدا کرده که بایگانی شده بودند، «از جمله چند عکس که تنها هشت جفت چشم تا به حال آن ها را دیده اند.»
در آرشیوهای ورایتی، اولین بار در ماه ژانویه سال ۱۹۷۷ به «درخشش» به عنوان یکی از پروژه های احتمالی کوبریک اشاره شد، یعنی همان ماهی که رمان استیون کینگ بیرون آمد. انتظارها بالا بود چون کوبریک همه را در صنعت فیلم به وجد می آورد و کینگ هم به خاطر دو رمان قبلی اش یعنی «کری» که در سال ۱۹۷۶ یک فیلم معروف از رویش ساخته شد و «سیلمز لات» سر زبان ها بود.
روز بیست و دوم ژوئن سال ۱۹۷۷، اندرو میچل رییس استودیوی اِلستری به ورایتی گفت که این فیلم در آنجا فیلمبرداری خواهد شد. میچل گفت فیلمبرداری در استودیو به خاطر «هزینه نجومی ساختن یک فیلم بزرگ در لوکیشن» دوباره احیاشده و موفقیت فیلم «جنگ ستارگان» که آن هم در استودیوی الستری فیلمبرداری شده بود هم به آن کمک کرده است. «درخشش» از چهار استیج از ۹ استیج این استودیو استفاده کرد و صحنه خیابانی این استودیو که در بسیاری از فیلم ها مورد استفاده قرار گرفته بود هم با بولدوزر خراب شد تا یک «هتل مرموز» آنجا ساخته شود.
روز پنجم ژانویه ۱۹۷۸، جک نیکلسون به آرمی آرچرد از ورایتی گفت انتظار دارد فیلمبرداری شش ماه طول بکشد چون قوانین بریتانیا، ساعت های فیلمبرداری یکی از بازیگران کودک فیلم را محدود می کند (آن موقع با اسم به دنی لوید، بازیگر ناشناس ۵ ساله فیلم اشاره نمی شد). آنطور که معلوم شد، فیلمبرداری از آن هم فراتر رفت. آتشی در ژانویه ۱۹۷۹ باعث نابودی یکی از صحنه های فیلمبرداری شد که بازسازی آن تقریبا ۲٫۵ میلیون دلار هزینه در بر داشت. این آتش سوزی همچنین مراحل پایان فیلمبرداری را به اواسط ماه مارس منتقل کرد؛ شلی دووال گفت ۱۳ ماه وقت فیلمبرداری «درخشش» کرده بود. تدوین فیلم هم یک سال دیگر طول کشید. ورایتی گزارش داد که هزینه نهایی ساخت این فیلم ۱۸ میلیون دلار، یعنی دو برابر بودجه اولیه اش از آب درآمده است.
وقتی کمپانی برادران وارنر این فیلم را در دهه ۱۹۸۰ اکران کرد، واکنش ها متفاوت بود. نقد جیم هاروود از ورایتی یکی از منفی ترین نقدها بود که می گفت «استنلی کوبریک با جک نیکلسون متلاطم هم تیم شده تا تمام چیزهای ترسناک رمان پرفروش استیون کینگ را نابود کند.» او از بازی بازیگران اصلی هم بد گفت، اما بیشتر بدخلقی هایش را برای کارگردان نگه داشت.
بعضی ها مثل هاروود، از این ناامید شده بودند که فیلم، مسیری جداگانه نسبت به کتاب کینگ پیش رو گرفته و خود این رمان نویس هم ناامیدی اش را ابراز کرد. اما آنکریچ می گوید: «استنلی از این رمان به عنوان یک تخته پرش استفاده کرد. نمی توانید به آن به عنوان یک اقتباس نگاه کنید. هر دو در یک محدوده قرار دارند، اما شخصیت ها بسیار متفاوت هستند.» کینگ درباره خانواده ای نرمال نوشت که به آرامی از هم جدا می شد؛ کوبریک خانواده ای را نشان داد که از همان ابتدا، بمبی ساعتی بود. طی سال ها، هواداران به همان دلایلی که بازی های نیکلسون و دووال در دهه ۱۹۸۰ مورد انتقاد قرار گرفتند، عاشق آن ها شدند.
آن سال «درخشش» رتبه چهاردهم باکس آفیس را به دست آورد و ۴۴ میلیون دلار فروخت. بد نبود، اما کمتر از ۶۰ میلیون دلار «طالع نحس» سال ۱۹۷۶، ۴۷ میلیون دلار «هالووین» سال ۱۹۷۸ که بودجه ای بسیار پایین تر از فیلم کوبریک ساخته شده بود و همچنین ۸۱ میلیون دلار «بیگانه» سال ۱۹۷۹ بود. تمام این ها در مقابل پدیده سال ۱۹۷۳ برادران وارنر یعنی «جن گیر» که ۲۳۰ میلیون دلار در آمریکا فروخت، هیچ بودند.
کوبریک که روز هفتم مارس ۱۹۹۹ در ۷۰ سالگی درگذشت، تنها ۱۳ فیلم از جمله «راه های افتخار» و «دکتر استرنج لاو» را ساخت، اما «درخشش» موفق ترین و دیده شده ترین فیلم او باقی ماند و بارها از تلویزیون روی آنتن رفت. عملا تمام فیلم های کوبریک در ابتدا باعث گیج شدن مخاطبان و منتقدان شدند. هر یک از آن ها تا حدی نسبت به فیلم های قبلی کوبریک متفاوت بود که مردم اطمینان نداشتند باید انتظار چه چیزی را داشته باشند، اما هنوز هم پرت می شدند. علاوه بر این، فیلم های او نیازمند زمان و چند بار تماشا کردن هستند.
کوبریک چنان استادی بود که در کل به او اجازه ساخت فیلمی که می خواست را می دادند، حتی اگراز بودجه فراتر می رفت و فیلمبرداری اش بیشتر از حد معمول طول می کشید. علاوه بر این، به خاطر اینکه او در فیلم هایش از جزییات غیرمنتظره ای استفاده می کرد، می توان آن ها را به چند شکل تفسیر کرد. بعضی ها «درخشش» را به عنوان بهترین فیلم ترسناک به رسمیت می شناسند. بقیه هم فکر می کنند یک کمدی تیره و سیاه است: در دهه ای که پر از فیلم های ژانر وحشت درباره قاتل ها و هیولاهای علمی تخیلی بود، کوبریک داشت می گفت وحشت حقیقی یعنی وقت گذراندن با خانواده.
تفسیرهای شدید و شخصی زیادی از «درخشش» وجود دارد؛ مثلا اینکه این فیلم استعاره ای برای هولوکاست و نسل کشی آمریکایی های بومی یا یک معذرت خواهی برای فرود در ماه در سال ۱۹۶۹ است. تمام این تفسیرها درمستند «اتاق ۲۳۷» سال ۲۰۱۲ رادنی اشر مورد بررسی قرار می گیرند. با این حال، آنکریچ در وبسایت و کتاب خود از آن ها اجتناب می کند؛ او از یک نقطه نظر تاریخی و هنری به نحوه ساخت فیلم و تاثیر آن روی فیلمسازان و هنرمندان علاقه مند است.
آنکریچ به این نکته هم اشاره می کند که تمام فیلم های کوبریک پر از معما و سوال های بی پاسخ هستند: «نمی دانم حتی خود استنلی هم می توانست به شما بگوید فیلمش درباره چیست یا خیر.» با این حال، کوبریک و دایان جانسون، همکار فیلمنامه نویسش درباره مقاله زیگموند فروید درباره چیزهای وهمی بحث کردند. این نویسندگان از بعضی از ایده های او از جمله تکرار، آینه، دوقلو، به کارگیری اعداد به ظاهر تصادفی و مفهوم رد پای گذشته خود را دنبال کردن، استفاده کردند.
آنکریچ می گوید: «فکر می کنم می خواست احساسی از وهم در مخاطبانش به وجود بیاورد و این کار را با خیلی از انتخاب هایش در طراحی بصری، لباس، موسیقی و همه چیز انجام داد.» کوبریک هم یکی از هواداران بزرگ «جن گیر» و اینکه ویلیام فریدکین چطور می تواند از نظر طراحی، موسیقی و تدوین های بی نقص، زیر پوست مخاطب برود.
در کتاب، «درخشش» به عنوان استعدادی ویژه که شامل قابلیت دیدن آینده هم می شود توصیف شده است. در وبسایت آنکریچ، ستونی نوشته مریلین بک در دهه ۱۹۸۰ وجود دارد، یعنی چند هفته بعد از اکران فیلم. نیکلسن در آن تعجب خود نسبت به نقدهای منفی را بروز می دهد و پیش بینی می کند که این فیلم روزی یک کلاسیک خواهد شد. ظاهرا خود نیکلسون هم درخشش دارد، حداقل تا جایی که به فیلم مربوط می شود.
