به بالا نگاه نکن «Don’t Look Up» یکی از پروژه‌های جنجالی و مهم نتفلیکس بود که نخستین‌بار در سال 2019 خبر ساخت آن مطرح شد. پروژه‌ای که به دلیل حضور متعدد ستارگان سینما در کنار هم مقدمه اثری جذاب و تماشایی را می‌داد و تبدیل به یکی از مورد انتظاری‌ترین فیلم‌های سال برای تماشاگران شد. اما مانند اغلب آثار سینمایی در دو سال اخیر، اکران «به بالا نگاه نکن» نیز به دلیل شیوع کرونا با تعویق همراه شد.
داستان فیلم درباره دو دانشمند به نام دکتر میندی (لئوناردو دی کاپریو) و دیبیاسکی (جنیفر لارنس) است که کشف می‌کنند شهاب‌سنگی غول‌پیکر با سرعت در حال نزدیک شدن به زمین است و چنانچه این اتفاق رخ دهد، می‌تواند حیات را بر روی کره زمین برای همیشه از بین ببرد و نابود کند. این در حالی است که سیاستمداران و مردم توجه چندانی به حرف‌های این دو دانشمند ندارند و…
نمی‌توان به فیلم «Don’t Look Up» پرداخت و اشاره‌ای به فیلم «دکتر استرنجلاو» و چندین فیلم با موضوعات مشابه نکرد. اثر جدید آدام مکی برخلاف فیلم‌هایی همچون «آرماگدون»، نه قرار است حماسه‌ای در ماه‌های آخر حیات در زمین رقم بزند و نه حتی یک قصه مشخص روایت کند. هدف آدام مک کی در طول فیلم به تمسخر کشیدن جامعه جهانی و سیاستمداران در عصر حاضر بوده است. تمسخری که البته به شکلی عامیانه و بدون نظر گرفتن ظرافت‌های فیلمنامه‌نویسی بیان شده است.
مجموعه شخصیت‌هایی که در طول فیلم معرفی می‌شوند، افرادی نادان هستند که درگیر زندگی پوچ و ابتذال تمام‌عیار زندگی مدرن شده‌اند. رسانه‌هایی که علناً واقعیت را کنار گذاشته‌اند و حماقت‌های گوناگون را به تصویر می‌کشند تا بتوانند در این هیاهو نفسی بکشند و سیاستمدارانی که همواره در فکر قدرت هستند و برای در قدرت ماندن هر اقدامی انجام می‌دهند و در نهایت انسان‌هایی معدود که می‌خواهند جایی خارج از این چارچوب قرار بگیرند اما توسط هر دو طیف بلعیده می‌شوند. آنچه که «Don’t Look Up» قصد مطرح‌کردن آن را دارد صرفاً ابتذال بی‌حدوحصر زندگی بشر در عصر مدرن است که به طور کنایه‌آمیزی با آمدن شهاب‌سنگ قرار است بساط آن برای همیشه برچیده شود.
متأسفانه مشکل اصلی «Don’t Look Up» همین نگاه مستقیم به زندگی بشر در عصر مدرن می‌باشد. این که در شرایط امروز ابتذال به طور نگران‌کننده‌ای در حال افزایش است و جامعه تحت سیطره شبکه‌های اجتماعی حق انتخاب فردی را ازدست‌داده‌اند از نظر کارشناسان نیز پدیده‌ای قابل‌توجه است، اما صرفاً به نمایش گذاشتن این موارد در فیلم بی‌آنکه برنامه مشخصی برای پرداختن به آن وجود داشته باشد، عمده دلیل ضعف فیلم پر بازیگر «به بالا نگاه نکن» بوده است.
مک کی بار دیگر در «Don’t Look Up» با لحنی طنز و کنایه‌آمیز (همان گونه که همواره از او سراغ داشته‌ایم) به سراغ سوژه خود رفته است اما به‌واقع، چیزی بیشتر از کنایه زدن به مخاطبین درباره سبک زندگی‌اش نداشته است. رویکردی که جایگاه آن را می‌توان در برنامه‌های کمدی تلویزیونی، شبکه‌های اینترنتی و ساختارهای کوچک‌تر جستجو کرد و به نتیجه بهتری رسید. اما زمانی که یک اثر سینمایی ساخته می‌شود، انتظار می‌رود که فیلمنامه عمق معنایی بیشتری داشته و سوژه خود را واکاوی کرده و در نهایت ضربه اساسی را به ذهن مخاطبش وارد نماید. اما «Don’t Look Up» مخصوصاً در بخش میانی داستان، هیچ ایده‌ای برای بسط و گسترش قصه خود نداشته است.
هرچقدر که در بخش ابتدایی موضوع اصابت شهاب‌سنگ به زمین و واکنش‌های حماقت‌آمیز مردم و سیاستمداران به این موضوع به‌خوبی مقدمه یک اثر امیدوارکننده را به مخاطب می‌دهد، اما در میانه‌های فیلم، اثر به حال خود رها شده و صرفاً به تکرار مکررات می‌پردازد و حرف تازه‌ای برای گفتن ندارد. مرعوب شدن دانشمند قصه و تن‌دادن به ابتذال و رفتارهای عجیب‌وغریب سیاستمداران کاخ سفید، هجوی نه‌چندان تأثیرگذار است که پیش‌ازاین نسخه‌های به‌مراتب بهتر آن را در برنامه‌های تلویزیونی دیده بودیم و در این جا دستاورد بیشتری به همراه نداشته است.
در بخش نهایی نیز فیلم تلاش محدودی را برای ساخت شخصیت آغاز میکند. رویکردی که خیلی دیر به آن پرداخته می‌شود و همین تأخیر باعث شده تا پیام‌های گل درشت کارگردان تأثیر چندانی بر ذهن مخاطب نگذارد. به جهت شباهت، می‌توان پایان‌بندی فیلم را با فیلم «در جستجوی دوستی برای آخرالزمان» مقایسه کرد. پایان‌بندی که در اثر مذکور به‌مراتب ساختاری تکان‌دهنده‌تر داشت و به‌خوبی پیام عشق و دوستی را در لحظات آخر به مخاطب انتقال می‌داد. اما این پایان‌بندی مشابه در «Don’t Look Up» تأثیرگذاری چندانی ندارد و عمده دلیل آن ساخته نشدن شخصیت در طول داستان بوده است.
بااین‌حال، به لطف ستارگان پرتعداد فیلم، «Don’t Look Up» در بخش بازیگری اثری کامل محسوب می‌شود که در هر بخش می‌توان یک بازی درخشان را شاهد بود. مریل استریپ اگرچه در این جا محدود شده اما کماکان در تصویر می‌درخشد. لئوناردو دی کاپریو نیز علی‌رغم اینکه نقش دانشمند نجوم چندان مناسب او نبوده، اما روی‌هم‌رفته توانسته از پس ایفای نقش خود برآید. کیت بلانشت نیز در حضور کوتاه‌مدت خود به‌خوبی بر بازی خود مسلط است و بهترین انتخاب برای نقش گوینده خبر بوده است. بازی جنیفر لارنس نیز قابل‌ستایش است. شاید عجیب و غریب‌ترین بازیگر فیلم تیموتی شالامی باشد که نمی‌دانیم برای چه در فیلم حضور دارد!
به بالا نگاه نکن (Don’t Look Up) درخشان نیست و بلافاصله پس از تماشا فراموش می‌شود اما برای یک‌بار دیدن اثر چندان بدی نیست. شاید تماشای فیلم بتواند به آن دسته از تماشاگرانی که علاقه‌مند هستند مفاهیم ابتذال در جامعه نه از طریق متن چندلایه در سینما، بلکه از طریق شلیک مستقیم به صورتشان بیان شود، تلنگری بزند. «به بالا نگاه نکن» نه هوشمندی «دکتر استرنجلاو» را دارد و نه حتی در بخش طنز آن‌قدر خلاق است که بتواند ردپایی در ذهن مخاطب باقی بگذارد. جدیدترین اثر آدام مک کی تنها با بازیگران پرتعدادش به یاد سپرده خواهد شد!
منتقد: میثم کریمی
این مطلب به‌صورت اختصاصی برای سایت ” مووی مگ ” به نگارش درآمده و برداشت از آن جز با ذکر دقیق منبع و اشاره به سایت مووی مگ، ممنوع بوده و شامل پیگرد قانونی می‌گردد.
به صفحه اینستاگرام مووی مگ بپیوندید
