سالهاست که موسیقی متن فیلم سهم پررنگشان در سینمای ایران را از دست داده اند و به عبارت ساده تر، مدتهاست که موسیقی گوش نوازی را در یک فیلم سینمایی تولید شده در سینمای ایران شاهد نیستیم. اما این روند در « دنیای تو ساعت چند است ؟ » شکسته شده و شاید برای اولین بار در چند سال اخیر شاهد استقبال چشمگیر مخاطبین سینمای ایران از موسیقی متن این فیلم می باشیم که اخیرا به صورت دیسک منتشر شده است. به همین منظور مصاحبه ای را با کریستوف رضاعی آهنگساز این فیلم که برای رونمایی از آلبوم موسیقی فیلم « در دنیای تو ساعت چند است ؟ » در انتشارات « ماه نو » حضور بعمل آورده بود، انجام داده ایم تا دلایل موفقیت موسیقی این فیلم را از زبان خودش بشنویم.
جناب رضاعی، موسیقی فیلم در سینمای ایران در سالهای اخیر با افت کیفیت چشمگیری مواجه شده است. ما در سالهای گذشته شاهد موسیقی های زیبا و فاخری در سینمای ایران بودیم که نمونه اش موسیقی فیلمهای « از کرخه تا راین » یا « بوی پیراهن یوسف » بوده است. اما در چند سال اخیر این روند، کیفیت سابق خود را از دست داده. با اینحال در مورد فیلم « در دنیای تو ساعت چند است؟ » بار دیگر شاهد موسیقی تاثیرگذاری هستیم که در ذهن مخاطب باقی می ماند. سوالم این هست که چه عواملی باعث شد تا موسیقی فیلم « در دنیای تو ساعت چند است ؟ » ماندگار شود ؟
شما فکر نمیکنید برای اینکه بگوییم موسیقی این فیلم ماندگار است یا که خیر ؟
من فکر میکنم استقبال بسیار خوبی که برای تهیه دیسک موسیقی فیلم انجام شده نشانگر جذابیت این اثر است.
اتفاقا من خیلی اعتقاد دارم به گذشت زمان برای ثابت کردن حس خوب موسیقی که بتواند تبدیل به اثری ماندگار شود، ولی همانطور که گفتید استقبال بسیار خوبی از این موسیقی بعمل آمده. من فکر میکنم تعادلی که در ساخت فیلم « در دنیای تو ساعت چند است ؟ » اعم از تصویر،نور، دکور، بازی ، مونتاز و البته موسیقی وجود داشت، به حدی هماهنگ بود که می توان گفت این یک اتفاق کلی است که در این فیلم افتاده و واقعا نمی دانم بصورت مجزا می شود موسیقی فیلم را تاثیرگذار نامید یا خیر.
شاید بهترین دلیلم برای گفتن چنین جمله این باشد که از شما در سالهای گذشته موسیقی متن فیلم « کنعان » نیز بصورت دیسک منتشر شده بود اما با استقبال چشمگیری مواجه نشد اما در مورد « در دنیای تو ساعت چند است ؟ » بصورت برعکس ، این اتفاق افتادع.
البته آلبوم موسیقی فیلم « کنعان » 4 سال بعد از اکران خود فیلم منتشر شد و شاید این وقفه یکی از دلایل این اتفاق بود. اما واقعا نمی دونم چرا. من همیشه سعی می کنم هنگامی که در حال ساخت موسیقی یک فیلم هستم، به شخصیت و خواسته کارگردان نزدیک شوم چراکه هر کارگردانی بهرحال بخشی از وجودش در اثری که می سازد وجود دارد؛ مخصوصا فیلم « در دنیای تو ساعت چند است ؟ » که حتی بخش هایی از دوران جوانی آقای یزدانیان در این فیلم وجود دارد. من افتخار این را دارم که مدتهاست با آقای یزدانیان دوست هستم و شناخت خوبی از اخلاق و شخصیت ایشان دارم و فکر میکنم این باعث شده تا بتونم به چیزهایی که می خواست نزدیکتر باشم.
بعلاوه اینکه خودم هم سعی می کنم با کمال صداقت بهترین کار خودم را برای ساخت موسیقی یک فیلم انجام دهم.
متاسفانه در سینمای ایران بازه زمانی بسیار محدودی را برای ساخت موسیقی فیلم در نظر می گیرند که منجر به خلق اثری نه چندان با کیفیت می گردد؛ مانند بازه ای ده روز که به آهنگساز مهلت ساخت موسیقی یک فیلم داده می شود! شما برای ساخت موسیقی فیلم « در دنیای تو ساعت چند است ؟ » آزادی و مدت زمان لازم را در اختیار داشتید و در هیچگونه تنگنای زمانی قرار نگرفتید ؟
خیر. در مورد این فیلم فضای بسیار خوبی حاکم بود. اما بله ، بطور کل متاسفانه این اتفاق می افتد. مثلا فیلمسازان ده روز قبل از تدوین نهایی می خواهند موسیقی فیلم ساخته شود یا اینکه حتی ده روز قبل از اکران می خواهند تا موسیقی را بسازیم و برای ارسال و میکس آماده کنیم! این به نظر من کاملا اشتباه است و نشان دهنده این است که موسیقی برای بسیاری از فیلمسازان ایرانی در درجه 5 یا حتی آخر وجود دارد و به نظرم بهتر است که حتی در این شرایط اصلا موسیقی فیلم وجود نداشته باشد!
این قضیه باعث جلوگیری از هماهنگی تصویر و موسیقی در فیلم می شود. یکی از سخت ترین کارها هنگام آهنگسازی شناخت متن و شناخت تفکر کارگردان است. شما وقتی به اثری مسلط باشید می توانید موسیقی بهتری بسازید. من فکر میکنم تعامل کارگردان و آهنگساز می تواند منجر به خلق موسیقی بهتری برای یک فیلم شود.
آیا این تعامل بطور کامل بین شما و آقای یزدانیان وجود داشت ؟
بله این تعامل کاملا در مورد من و گروه سازنده « در دنیای تو ساعت چند است؟ » برقرار بود. چراکه در آن سکانسی که در فیلم بازی کردم باعث شد تا بیشتر در فضای فیلم قرار بگیرم. بعلاوه اینکه من دوستی نزدیکی با آقایان یزدانیان و مصفا و خانم حاتمی دارم و این باعث شد تا به درک بهتری از آنچه که می خواستم بسازم برسم.
جناب رضاعی، در ساخت موسیقی فیلم « در دنیای تو ساعت چند است ؟ » ما شاهد اجرای موسیقی های قدیمی و مشهور جهان از جمله قطعه معروف اسوالدو فرز به نام « quizas » می باشیم که در این فیلم به زبان گیلکی اجرا شده است. این موسیقی در نیم قرن اخیر با اجراهای متفاوتی در زبان های دیگر، بازخوانی شده که که در برگردان انگلیسی آن با نام « Perhaps » به چند اجرا رسیده است. یا همچنین موسیقی « لیلا جان » که فکر میکنم متعلق به دهه ی 60 و اجرای دالیدای فرانسوی باشد …
بله اجرای دالیدای این موسیقی مشهور است اما این اثر در دهه های گذشته هم خوانده شده.
بله. سوالم این هست که چه شد که تصمیم به اجرای ملودی های غربی با زبان گلیکی در فیلم « در دنیای تو ساعت چند است ؟ » گرفته شد. در واقع کریستوف رضاعی چقدر در اجرای این ایده دخیل بوده است ؟
اصلا دخیل نبوده ( خنده ) و تنها به عنوان تنظیم کننده دخیل بوده. اینا واقعا خط داستان فیلم هستند یعنی قطعاتی بوده که خیلی حساب شده برای فیلمنامه آقای یزدانیان کار شده بود و باید بگم قطعاتی بود که حتما می بایست از آن استفاده می شد. ولی بهرحال این قطعات به من کمک کردند برای انتخاب ارکستراسیون این کار که بر مبنای گیتار است و در کنارش برخی قطعات ارجینال نیز برای فیلم ساخته شد.
این فیلم با توجه به حال و هوای دورگه اش که بخشی از آن فرانسوی می باشد، نیازمند موسیقی بود که تعلقی هم به آن کشور داشته باشد. شما در ساخت موسیقی فیلم به دهه های 30 تا 60 فرانسه رفته اید و متناسب با آن دوران قطعاتی را با آن حال و هوا اجرا کردید مثل جانگو رینهارت و مجز مشی. در مورد هماهنگی تم فرانسوی فیلم « در دنیای تو ساعت چند است؟ » چطور عمل کردید ؟
بله درسته. این قطعات انتخابی است که مثلا از سبک اجرای جیپسی جز « چشم سیاه » ریندو رینهارت برگرفته شد و اشاره هم می کنم به موسیقی از شاعر فرانسوی به اسم لئو فقهِ به نام اوِک لِ تمس (avec le temps ) که یک اشاره خیلی کوچیکی کردم از این موسیقی در بخش کابوس. من فکر میکنم این موسیقی ها جزو رپرتور جهانی هست یعنی متعلق به همه است. چون بارِ احساسی که در این ملودی ها وجود دارد به نوعی با همه افراد در اقصی نقاط دنیا صحبت می کند؛ چه ما گلیک زبان باشم، چه فارس زبان باشیم ، چه فرانسوی زبان و چه کوبایی. استفاده از گیتار هم به این دلیل بوده که گیتار ابزاریست که در زبان جهانی برای مفهوم انتقال شاعرانگی به کار می رود.
شما حضور کوتاهی هم در فیلم در نقش آنتوان دارید. ما هرگز کریستوف رضاعی را در مقام بازیگر به یاد نداریم اما اینبار با یک پیپ می توانیم او را در فیلم ببینیم! تجربه بازیگری برای شما چطور بود ؟
بله کریستوف بازیگر نبوده هرگز ( خنده ) به نظرم یکی از شاهکارهای آقای یزدانیان در ساخت « در دنیای تو ساعت چند است ؟ » این بود که از ابتدا فیلمنامه را با توجه به شخصیت بازیگران نوشته بودند نه اینکه فیلمنامه نوشته شود و سپس به سراغ بازیگران بروند.
در واقع نقش ها بصورت مختص نوشته شده بود.
بله واقعا. من فکر میکنم چون دوستی قدیمی با آقای یزدانیان داشتم، به نظرم در فکرش بوده که از من به عنوان بازیگر در فیلم استفاده کند…
اما مثل اینکه تجربه بسیار خوبی بوده ؟
بله بله خیلی!
ظاهرا قرار نبود در ابتدا شما به عنوان آهنگساز در فیلم حضور داشته باشید و فقط به عنوان بازیگر سر صحنه رفتید!
بله آقای یزدانیان معتقد بودند که فقط ترانه هایی که قرار بود آقای رخشا آنها را اجرا کند به عنوان موسیقی فیلم در نظر گرفته شود. برای همین زمانی که من به محل فیلمبرداری رفتم اصلا صحبتی در مورد اینکه من موسیقی فیلم را بسازم انجام ندادیم تا اینکه در زمان پس از تولید، به این نتیجه رسیدند که بهتر هست موسیقی بیشتری در فیلم باشد که من سازنده آن شدم.
در پایان می خواهم بپرسم که آیا فعالیت جدیدی در حوزه ساخت موسیقی فیلم در دست تهیه دارید ؟
الان مشغول ساخت موسیقی فیلم جدید آقای مانی حقیقی هستم که کار بسیار هیجان انگیز و البته سختی هست برای من و کار دیگه هم انیمیشنی است که البته بیش از یک سال و خرده ای است که در حال کار بر روی آن هستم و نه بصورت دائم چون پروسه انیمیشن پروسه بسیار طولانی است. این انیمیشن بلند درباره داستان « ضحاک ماردوش » از شاهنامه می باشد که این اثر هم بسیار برایم هیجان انگیز است.
جناب رضاعی، بسیار ممنون از اینکه زمانتان را در اختیارم قرار دادید.
خیلی ممنون از شما و باعث افتخارم بود که این مصاحبه را انجام دادم. موفق باشید.
مصاحبه: میثم کریمی
این مطلب بصورت اختصاصی برای سایت ” مووی مگ ” به نگارش درآمده و برداشت از آن جز با ذکر دقیق منبع و اشاره به سایت مووی مگ، ممنوع بوده و شامل پیگیرد قانونی می شود.
به جامعه مجازی سایت مووی مگ بپیوندید و دوستان سینمایی جدید پیدا کنید!
