نقد و بررسی فیلم Carnage

« رومن پولانسکی » کارگردان بلند آوازه ایی است که همه با فیلمهایش آشنایی کامل داریم. او سالها پیش با ساخت فیلمهایی نظیر « محله چینی ها » ، « بچه رزماری » توانست جای پای خود را به عنوان یک فیلمساز صاحب سبک، محکم کند و در نهایت با دریافت اسکار بهترین کارگردانی برای فیلم « پیانسیت » در سال 2003، کلکسیون افتخاراتش را تکمیل کند ( البته زمانی که نام « پولانسکی » به عنوان برنده اسکار از پاکت خارج شد، او در این مهمترین رخداد سینمایی جهان حضور نداشت و دلیلش هم تحت تعقیب بودن در خاک کشور آمریکا بود. « پولانسکی » به دلیل آزار و اذیت یک دختر 13 ساله در سال 1978 ، از طرف ایالات متحده مجرم شناخته شد و هنوز هم آمریکایی ها به دنبال آن هستند که او را به کشورشان بازگردانند تا بصورت قانونی محاکمه شود). پس از « پیانست »، « پولانسکی » ترجیح داد کمتر در عرصه فیلمسازی فعالیت کند که نتیجه اش ساخت تنها 3 فیلم تا سال 2010 بود( البته اگر « To Each His Own Cinema » را به حساب نیاورید، این عدد به 2 کاهش می یابد) .

« کشتار » جدیدترین ساخته « پولانسکی » ،براساس نمایشنامه ایی به نام « خدای کشتار » به قلم « یاسمینا رضا » ساخته شده است. « یاسمینا رضا » در حال حاضر یکی از برترین نویسندگان و کارگردانان تئاتر در جهان به شمار می رود که معمولاً نمایشنامه هایش با استقبال جشنواره ” تونی ” مواجه می شود. از « یاسمینا رضا » در کشور خودمان هم کتابهایی به چاپ رسیده که همین « خدای کشتار » به ترجمه خانم « مائده طهماسبی » یکی از آنهاست. یادم می آید چند سال پیش هم نمایشی با همین عنوان به کارگردانی « علیرضا کوشک جلالی » بر روی صحنه رفت که در آن بازیگرانی چون « الهام پاوه نژاد » و « کاظم هژیرآزاد » بازی داشتند.

تصمیم « پولانسکی » برای تبدیل این نمایشنامه بسیار پر محتوا به یک فیلم سینمایی، ریسکی بود که کمتر کارگردانی می توانست آن را قبول کند، چراکه امروزه به جز مخاطبان خاص پسند سینما، کمتر کسی را می توانید پیدا کنید که از فیلمی با محیط بسته و خفقان آوری مانند « کشتار » استقبال کند!. به عبارت ساده تر شاید بتوان « کشتار » را به نوعی « چه کسی از ویرجینیا ولف می ترسد؟ » زمان حاضر دانست که تمام اتفاقات آن در یک محیط بسته رخ می دهد. اما « پولانسکی » در برابر این گمانه زنی ها ایستادگی کرد تا سرانجام فیلمش به مرحله اکران رسید و تحسین منتقدان را به همراه داشت. داستان « کشتار » از این قرار است :

پسربچه ایی 11 ساله به نام زاخاری کوان ( الویس پولانسکی ) جدیداً با یک عدد چوب ، چنان ضربه ایی به دهان دوستش اتان لانگستریت ( الیوت برگر ) زده که دو دندان این پسربچه از جایش درآمده است!. این دعوای خشن سبب می شود تا پدر و مادر اتان ( به ترتیب « جان سی . ریلی » و « جودی فاستر » ) با احترام کامل از پدر و مادرِ زاخاری ( به ترتیب « کریستوف والتز » و « کیت وینسلت » ) دعوت بعمل آورند تا به خانه شان آمده و درباره این اتفاق با یکدیگر صحبت کنند. لحظه مورد نظر فرا می رسد و دو خانواده در فضایی سرشار از فرهنگ و تمدن ، در کنار یکدیگر می نشینند و سعی می کنند با منطق و مستندات، مشکل پیش آمده را حل و فصل کنند. اما این بحث های متفکرانه در ادامه جایش را به دعوا مرافه های بچگانه ایی می دهد که عمل زشت بچه ها، در مقابل آن اصلاً به چشم نمی آید!.

تماشای« کشتار » دقیقاً همان حسی را برایم زنده کرد که به هنگام تماشای « چه کسی از ویرجینیا ولف می ترسد؟ » داشتم. در « کشتار » خبری از تعریف داستان یا فیلمنامه نیست، در واقع می توانم بگویم که این فیلم اصلاً داستانی ندارد که بخواهد مطرح شود!؛ یک پسربچه، پسربچه ی دیگر را با چوب زده و حالا خانواده ها باید این مشکلات بچه هایشان را با صحبت با یکدیگر حل کنند. خب مشخص هست که شما نباید انتظار مسیری پر پیچ و خم از این خلاصه داستان داشته باشید! در عوض نکته ایی که باید در تمام مدت زمان فیلم به آن توجه داشته باشید، پرداخت شخصیت ها و تغییر ناگهانی رفتار آنهاست که با ظرافتی مثال زدنی به فیلم تبدیل شده است. « پولانسکی » که در این فیلم علاوه بر خودش ، شخصِ « رضا » را به عنوان یکی از فیلمنامه نویسان در کنارش خودش دیده، با کمک او توانسته به درستی 4 شخصیت اصلی این داستان را که از بهترین های دنیای تئاتر به حساب می آیند، به فیلم آورده و به مخاطب ارائه کند. این 4 شخصیت که هرکدام از آنها به نوعی الگوی کمک به هم نوع و فرهنگ سازی به حساب می آیند، در مواجه با مشکلات چنان دچار تناقض می شوند که تمام پیشینه و هنرشان را فراموش کرده و شروع به جنگ و دعواهای بسیار ساده و پیش پا افتاده با یکدیگر می کنند!. نکته جالب درباره کارگردانی « پولانسکی » این است که وی پیش از آغاز فیلمبرداری به تمامی بازیگران فیلمش اعلام کرده بود که می بایستی تمام متن را از حفظ باشند و یکبار هم به صورت تمرینی کل فیلم را بازی کنند!. این شیوه چندان در بین فیلمسازان مرسوم نیست و بازیگران هم زیاد از اینکار خوششان نمی آید ( بهرحال انرژی بیشتری مصرف می کنند! ) اما گویا بازیگران این فیلم همگی از این تصمیم استقبال کرده و متن را کاملاً حفظ کرده بودند. حالا که فیلم اکران شده ، متوجه شدم که دلیل « پولانسکی » برای انجام اینکار، تسلط بر عکس العمل های متقابل بازیگران بوده که فضا را به شدت به تئاتر نزدیک کرده است . در واقع تماشای « کشتار » به مانند این است که شما در حال تماشای یک تئاتر 4 نفره هستید که در آن هیچ بازیگری به حال خود رها نشده و در حال انجام کاری است!.

یکی از تحسین برانگیزترین امتیازات « کشتار » فیلمبرداری فوق العاده آن است. « پولانسکی » برای ساخت « کشتار » بار دیگر به سراغ دوست و همکاری قدیمی اش ، « پاول ادلمن » رفته که پیش از این در فیلمهای « پیانیست » ، « اولیور تویست » و « روح نگار » با وی همکاری کرده بود. « پولانسکی » با کمک این فیلمبردار چیره دست، موفق به خلق قاب های تصویری بی نظیری شده که به لذت تماشای چند باره آن می ارزد. همانطور که گفتم داستان « کشتار » در یک محیط کاملاً بسته اتفاق می افتد به همین جهت تصویربرداری یکی از سخت ترین بخش های تولید این نوع فیلمهاست. یکی از ویژگی های برجسته فیلمبرداری « کشتار » در این است که شما می توانید عکس العمل بازیگران را در زمانی که اصلاً در فیلم حضور ندارند در آیینه ببینید!. به نظر می رسد که « پولانسکی » با اینکار می خواسته تا مخاطب فیلمش، حتی یک لحظه از بازی بازیگران را از دست ندهد و به عبارتی دیگر،کاملاً آنها را حس کند.

اما آیا می توان فیلمنامه پخته و حساب شده « رضا » را که مبتنی بر پرداخت شخصیت هاست ، با بازیگران معمولی جلوی دوربین برد؟! مطمئناً جواب خیر هست!. مطمئن هستم که خودِ « پولانسکی » هم این نکته را به خوبی می دانسته که فیملش با حضور بازیگران معمولی ، تبدیل به تجربه ایی کسل کننده می شد که نه مردم آن را می پسندیدند نه جماعت منتقد!. به همین جهت وی به سراغ بهترین بازیگران دنیا رفت و در نهایت 4 تن از آنان را گرد هم آورد. تیمی که « پولانسکی » در « کشتار » جمع کرده، شامل بهترین بازیگران سالهای گذشته هالیوود به حساب می آید که هرکدام از آنها به تنهایی می تواند ضامن فروش یک فیلم باشد. نکته جالب درباره تیم بازیگران « کشتار » این است که تفکیک بندی معمول در بین آنها انجام نشده و خبری از حضور نقش مکمل و یا نقش اول در بین آنها نیست چراکه تمام بازیگران همه جا در کنار یکدیگر حضور دارند و به کمک هم فیلم را به جلو هدایت می کنند. « جودی فاستر » در یکی از نقش آفرینی های متفاوتش در دنیای بازیگری ، به خوبی از عهده اجرای شخصیت پنه لوپه برآمده است. پنه لوپه شخصیتی به شدت جدی است که رفتار اطرافیان برای او بسیار اهمیت دارد و تا جایی که امکان داشته باشد، سعی می کند بهترین عملکرد را از خود به نمایش بگذارد. « جودی فاستر » در اجرای این نقش که اتفاقاً شباهت زیادی به خودِ او هم دارد، بسیار موفق عمل کرده!. « کیت وینسلت » نیز در نقش نانسی قابل باور است. نانسی زنی بسیار محترم و مهربان است که هر مردی آرزوی در کنار او بودن را دارد، اما در ادامه متوجه می شویم که او از ازدواجش راضی نیست و پس از مصرف الکل هم که دیگر آن روی سیاه او نمایان می شود!. خوشبختانه تغییر شخصیت نانسی در این فیلم به آهستگی و با منطق کامل صورت می گیرد و جای هیچ انتقادی را برای تماشاگر بر جای نمی گذارد. اما شخصیتی که شخصاً علاقه خاصی به او دارم، آلن است. آلن وکیلی است که دائما سرش در موبایلش است و معلوم هم نیست دقیقاً چه از جان این موبایل می خواهد!. « کریستوف والتز » در اجرای این نقش کاملا وسواس به خرج داده و بازی اش در این فیلم شایسته تقدیر است. « جان سی . ریلی » هم نقش مایکل را ایفا می کند. مایکل مردی صلح جو هست که در جنگ و دعواهای ایجاد شده سعی می کند تا طرفین را به آرامش دعوت کرده و از آنها بخواهد تا به یکدیگر احترام بگذارند. البته در ادامه که مشکلاش با همسرش مشخص می شود، یکی می بایست خودِ او را کنترل کند!.