” کلیشه ” فقط در سینمای هالیوود وجود ندارد. در سینمای ایران هم به وفور می توان ردپای کلیشه ها را در ژانرهای مختلف مشاهده و بررسی کرد. البته بنا به محدودیت های مشخص، ژانر بندی در سینمای ایران بسیار محدودتر از دیگر نقاط جهان است اما با اینحال کلیشه ها همواره یار و یاور همیشگی این آثار بوده اند. در مقاله قبلی، ” کلیشه های هالیوودی ” مورد بررسی قرار گرفت و اینبار در « 5 برتر » قصد دارم تا ” 5 ژانر و کلیشه های رایج آن در سینمای ایران ” را معرفی کنم که امیدوارم مورد پسند شما عزیزان قرار بگیرد.
شما هم اگر گزینه ای دارید که در این مقاله قید نشده، می توانید در بخش نظرات آن را بیان نمائید.
5- ژانر جنگی : این ژانر در ایران که آن را « دفاع مقدس » هم می شناسند، یکی از کلیشه ای ترین ژانرهای سینماست که البته برعکس دیگر کلیشه های سینمایی، ما به ازای بیرونی آن وجود دارد و خبری از اغراق در آن نیست. بسیاری از اتفاقاتی که در تمام فیلمهای ژانر دفاع مقدس به نوعی تکرار شده و امروز تبدیل به کلیشه شده، حقیقتی بود که در جبهه های جنگ واقعا رخ داد و باعث سربلندی ایران شد. در این بخش می خواهم به کلیشه های این دسته از فیلمها اشاره کنم :
همیشه یک فرمانده باید پیدا بشود تا دلیل در جبهه بودن را به رزمنده ها توضیح دهد!
عراقی ها تقریباً در همه موارد، یک سبیل کلفت دارند !
اغلب در این آثار ، یک مین وجود دارد که باید زیر پای یکی از شخصیت های فرعی داستان منفجر شود!
هیچوقت ، هیچکدام از سربازان از مرگ نمی ترسند؛ حتی برای یک لحظه!
اغلب افراد با نام حاجی یا سید خطاب می شوند.
موسیقی سوزناک ، یکی از اجزای ماندگار این ژانر محسوب می شود!
4- ژانر اکشن : این ژانر در سینمای ایران تغییرات زیادی را تجربه کرده اما نکاتی از آن همیشه بصورت کلیشه باقی مانده که هر بار در حال تکرار شدن است. متاسفانه در سالهای اخیر به دلیل محدودیت های گوناگون، ساخت آثار اکشن در سینمای ایران به شدت کاهش یافته و امید است که بزودی این ژانر ، با قدرتی بیشتر به سینما بازگردد و طرفدارانش را راضی کند. از جمله اتفاقات کلیشه ای رایج این ژانر در فیلمها، می توان به این موارد اشاره کرد:
قهرمان داستان همیشه از طبقه ضعیف جامعه است.
نقش های منفی اکثراً یک عینک دودی به چشم دارند؛ حتی زمانی که در خانه هستند!
نام شخصیت های منفی داستان همیشه ایرانی و نام شخصیت های مثبت داستان همیشه عربی است!
یک افکت کلاسیک شلیک گلوله ، همیشه در آثار اکشن به گوش می رسد؛ این افکت تاریخچه ای دیرینه دارد و پیش از سینمای ایران، در سینمای هندوستان بارها شنیده شده است!
همیشه چند نفر به عنوان بادیگارد در کنار نقش منفی داستان حضور دارند که هیچ نقشی در درگیری ها ندارند و صرفاً فقط هنگام راه رفتن در کنار نقش منفی حاضر می شوند.
قهرمان داستان همیشه در لحظات آخر باید بر زمین بیفتد و یکی او را پیدا کند و به بیمارستان ببرد!
این مورد مربوط به آثار کنونی نمی شود، اما در روزگاری نام فیلمهای اکشن معمولاً از حیوانات انتخاب می شد نظیر « عقرب » ، « خرچنگ » ، « شیرهای جوان » و….
یک خانم همیشه منتظر قهرمان داستان می ماند تا برگردد. این خانم همیشه چادر سفید بر تن کرده و معمولاً هم در اجتماع حضور ندارد و فقط در خانه می شود او را پیدا کرد!
3- ژانر کمدی : این ژانر که امروزه نامهای مختلفی نظیر « شونه تخم مرغی » هم به آن می دهند، مدتهاست که گرفتار کلیشه ها شده و برای خارج شدن از این وضعیت، نیازمند یک خانه تکانی اساسی است. از جمله اتفاقات کلیشه ای رایج این ژانر در فیلمها، می توان به این موارد اشاره کرد:
همیشه نزدیک ترین دوست نقش اصلی مرد یا زن، از شعور و درک بسیار پائینی برخوردار است و فقط سعی میکند جمله ای بگوید تا تماشاگر به خنده بیفتد.
معمولاً یکی از نقشهای خانم و یا آقای اصلی فیلم های کمدی، باید ثروتمند باشد و از ماشین های مدل بالا استفاده کند!
شخصیت های خانم این ژانر، معمولاً از قدرت درک پائینی برخوردار هستند!
ترجیحا نویسندگان ترجیح می دهند تا مجموعه ای از بگو مگوهای بین دختر و پسر را در تمام قسمت های فیلم به زبان شخصیت های داستان بیاورند.
معمولاً باید یکی از عناوین ” دکتر یا مهندس ” پیش از نام شخصیت اصلی خانم و یا آقا بر زبان بیاید!
معمولاً در آخر فیلم باید یک سکانس عروسی و پایکوبی باشد!
اصولاً چیزی به نام معیشت و کسب و کار در آثار کمدی وجود ندارد، تمام مشکلات همیشه به روابط بستگی دارد و هیچکس کار و زندگی ندارد!
دستشویی و شوخی های پیرامون آن، یکی از محبوب های فیلمسازان در اثار کمدی سینمای ایران است!
شخصیت های خانم این ژانر فیلمها، معمولاً لباسهای رنگارنگ بر تن دارند .
معمولا در میانه داستان، یکی باید سر از کلانتری در بیاورد!
2- ژانر درام – رمانس : این ژانر در حال حاضر پس از کمدی، محبوب ترین ژانر در سینمای ایران محسوب می شود. از جمله اتفاقات کلیشه ای رایج این ژانر در فیلمها، می توان به این موارد اشاره کرد:
اگر قرار بر این باشد که نمایی در هنگام نیمه شب از خانه یک زوج جوان گرفته شود، همیشه مرد روی کاناپه خوابیده و خانم هم در اتاق!
ترجیحاً همیشه پدر و یا مادر یکی از زوج ها ، مخالف سرسخت ازدواج آن دو بوده است.
همیشه باید یکی از خانواده های مرد یا زن، ثروتمند باشد!
اکثراً مشاهده می شود که پدر یا مادر یکی از زوج ها ، در بخشی از داستان وارد معرکه شده و با صدای بلند اعلام میکند که مخالف این ازدواج بوده است!
بیشتر فیلمسازان ترجیح می دهند تا همیشه یک مونولوگ سوزناک را در بطن داستان قرار دهند. به این صورت که بازیگر نقش اصلی در یک لحظه به وسط خیابان می آید و شروع به داد و فریاد کردن و خودزنی میکند! در موارد حاد تر ، بازیگر نقش اصلی در یک بیابان یا جایی که هیچ موجود زنده ای حضور ندارد، شروع به صحبت با خدای خود می کند و می گوید که از او گله دارد و…
معمولاً وجود شخصیتی به نام حاجی که یک مغازه فرش فروشی در بازار دارد، حکایت از این دارد که شخصیت اصلی خانم فیلم باید در مقطعی با پیشنهاد ازدواج موقت از جانب او مواجه شود!
معمولاً در اواسط فیلم شخصیت های اصلی داستان نزد دوستان نزدیکشان می روند و آنها می گویند که این زوج چطور با هم آشنا شده اند و بطور کلی یک شرح حال شفاف از چگونگی آشنایی این زوج را برای خودِ آنها تعریف میکنند!
1- فیلمفارسی : فیلمفارسی، ژانری مختص به سینمای ایران است که دوران اوجش در سالهای پیش از انقلاب اسلامی بود. از جمله اتفاقات کلیشه ای رایج این ژانر در فیلمها، می توان به این موارد اشاره کرد:
نقش اصلی داستان همیشه کت و شلوار می پوشد و یک کلاه هم بر سر می گذارد !
شخصیت اصلی داستان همیشه از دختر همسایه خوشش می آید اما به دلیل مشکلات مالی نمی تواند به خواستگاری برود؛ اکثرا دختر همسایه همیشه خواستگاری دارد که بدجوری هم مصمم هست!
چاقو، تنها و کلیشه ای ترین سلاح موجود در آثار فیلمفارسی محسوب می شود.
شخصیت اصلی مرد، هرگز در چشم خانم نگاه نمی کند و همیشه نگاهش به زمین است.
چاقوکشی و درگیری فیزیکی، اجزای جدا نشدنی فیلمفارسی محسوب می شوند.
در ژانر فیلمفارسی، اغلب تعریف ” زوم دوربین ” متفاوت با دیگر ژانر فیلمهاست. شیوه انجام زوم دوربین در این ژانر به این صورت است که لنز دوربین از فاصله لانگ شات، ناگهان و در عرض کمتر از یک ثانیه، به کلوزآپ می رسد؛ همراه با یک افکت عجیب و غریب و منحصر به فرد!
معمولاً هنگامی که شخصیت اصلی فیلم در حال راه رفتن هست، نوای دف و تمبک شنیده می شود!
چاقو خوردن شخصیت اصلی داستان، حسن ختام اغلب فیلمفارسی محسوب می شود!
میثم کریمی
این مطلب بصورت اختصاصی برای سایت ” مووی مگ ” به نگارش درآمده و برداشت از آن جز با ذکر دقیق منبع و اشاره به سایت مووی مگ، ممنوع بوده و شامل پیگیرد قانونی می شود.
