نقد و بررسی فیلم The Artist

با اکران فیلم « آواتار » و به نمایش درآمدن جلوه های ویژه چشم نوازش، سینماگران هالیوود مصمم شدند تا ساخته هایشان را هرچه بیشتر مجهز به فناوری 3 بعدی کنند تا مخاطبان هم با دیدن مقداری رنگ و برجستگی اضافه در فیلمها، از فرط خوشحالی فریاد بکشند!. البته در این بین جدیداً هم اعلام کرده اند که قرار هست فیلمهای اسلشری به شکل 3 بعدی اکران شوند تا اینبار تماشاگران رسماً یک سلاخی حسابی را از نزدیک لمس کنند!. حالا در این شرایط عجیب و غریب ، فیلمی اکران شده که نه کاری به جلوه های ویژه سینمایی دارد و نه خشونت افراطی در سینما، بلکه اصلاً یک فیلم صامت سیاه و سفید است!. این فیلم به راحتی به ما یادآوری می کند که سینما فقط تکنولوژی برتر نیست و می توان حتی با فاکتورهای فراموش شده نیز فیلمی فوق العاده ساخت. « هنرمند » دقیقاً چنین فیلمی است؛فیلمی صامت و سیاه وسفید که تمام دیالوگ هایش را بر روی برگه می نویسد و به تماشاگر نشان می دهد. شاید در وهله اول باور کردن چنین فیلمی برای مخاطب امروزی سینما راحت نباشد اما کافی است تا یکبار « هنرمند » را ببینید تا به ارزش کار این فیلم صامت پی ببرید.

داستان فیلم که در دهه ی 20 میلادی اتفاق می افتد،درباره یک بازیگر ستاره سینمای صامت به نام جورج والنتین ( ژان دوژاردین ) است. این بازیگر تک ستاره سینماهاست و تنها ذکر نامش در عنوان بندی یک فیلم کافی است که تا سیل طرفداران وی برای خرید بلیط فیلم به باجه های بلیط فروشی هجوم بیاورند. به تازگی دردنیای بازیگری والنتین دختری به نام پپی میلر ( برینس بژو ) پیدا شده که البته تازه کار است و انتظار می رود آینده درخشانی در انتظارش باشد. والنتین با دیدن پپی تصمیم می گیرد تا از اندوخته های بازیگری اش تا می تواند در اختیار پپی قرار دهد تا این دختر پله های طرقی را به سرعت طی کند. اما با ناطق شدن سینما مشکلات والنتین آغاز می شود. سینما مدتی است که ناطق شده و تهیه کنندگان و مردم ترجیح می دهند تا بازیگران مورد علاقه شان در پرده به جای اینکه با حرکت منظورشان را بفهمانند، صحبت کنند و با کلام با آنها ارتباط برقرار کنند. اما والنتین که تک ستاره سینمای صامت بوده، نمی تواند با این قضیه کنار بیاید و در فیلم ناطق حضور پیدا کند زیرا معتقد است که سینما تصویر است و نه صدا !، این در حالی است که پپی در سینمای ناطق روز به روز بر شهرتش افزوده می شود و…

« هنرمند » نمونه کاملی از سینمای کلاسیک است. سینمایی که سالهاست جایش را به فیلمهای اکشنی داده که با ترکیب عنصر سیاست و جلوه های ویژه سعی در ایجاد هیجان کاذب در مخاطبشان دارند، بدون آنکه بخواهند حرف تازه ایی بزنند. « هنرمند » فیلمی است که از تمام امکانات یک فیلم اعم از موسیقی، فیلمبرداری ، تدوین و طراحی صحنه استفاده کرده تا داستانش را به بهترین نحو ممکن روایت کند. « هنرمند » فیلمی کمدی است اما حتی لحظه ایی هم فکر نکنید که قرار هست با کمدی ایی از جنس کمدی های سخیف آمریکایی مواجه شوید که در آن فقط صحبت از اجزای بدن می شود. در « هنرمند » صحنه های کمدی زیادی وجود دارد اما « Hazanavicius » ( با توجه به نام عجیب و غریبش بهتر است آن را بصورت انگلیسی بنویسم! ) کارگردان این فیلم با تسلطی مثال زدنی موفق شده تا فیلم را کنترل کند تا از مسیرش منحرف نشود به عنوان مثال شما در « هنرمند » کمتر موقعیت کمدی ایی را خواهید یافت که بلافاصله جایش را به درام و فانتزی ندهد. « Hazanavicius » با اینکار خواسته تا به مخاطبانش این نکته را گوشزد کند که بجای اینکه هر لحظه در فیلم به دنبال صحنه کمدی باشند، کمی هم به محتوا و حرف هایی که در پس ظاهر شخصیت ها وجود دارد پی ببرند. در « هنرمند » خبری از دیالوگ نیست، در واقع در این فیلم تنها یک نفر با تماشاگر صحبت می کند و آن هم کارتهایی است که بر تصویر حک می شوند و موقعیت صحنه را برای تماشاگر شرح می دهند. صامت بودن فیلم کمک زیادی کرده تا تماشاگران به هنگام تماشای این فیلم بجای آنکه حواسشان به دیالوگ های شخصیت های داستان باشد، به تصویر توجه کنند و با حرکات فیزیکی بازیگران متوجه حالات روحی آنها شوند.

فیلمبرداری، گریم و طراحی صحنه نیز در این فیلم فرانسوی فوق العاده است. گریم شخصیت های داستان در این فیلم با الگوبرداری از بازیگران سینمای کلاسیک آن دوران انجام گرفته است و در اینکار وسواس زیادی هم بکار رفته. طراحی صحنه فیلم نیز به راحتی می تواند کلاس درسی برای طراحان صحنه در ایران باشد چراکه کمترین نقصی در آن مشاهده نمی شود. تمام آیتم های کلاسیک دوران سینمای صامت به خوبی در این فیلم بازسازی شده اند و نکته جالب درباره « هنرمند » این است که از تمام ابزارهای حاضر در صحنه برای پیشبرد داستان استفاده می کند که این امر شایسته تقدیر است. فیلمبرداری فیلم هم همانطور که گفتم بصورت سیاه و سفید و در نسبت تصویر 1.33:1 انجام گرفته که کاملاً به سبک سینمای صامت است. به نظرم فیلمبرداری « شیفمن » می تواند منجر به دریافت یک اسکار ارزشمند در زمینه بهترین فیلمبرداری برای او شود. « شیفمن » در این فیلم تمام فاکتورهای برتری که در دوره سینمای صامت منجر به دریافت اسکار برای فیلمبرداران می شد را بکار برده اما باید دید آیا اعضای آکادمی به این مسائل توجه می کنند یا ذهنشان را درگیر فیلمبرداری تواّم با جلوه های ویژه پر زرق و برق فیلمهای هالیوودی خواهند کرد.

در فیلمهایی از جنس « هنرمند » ( البته فیلمهای اینچنینی دیگر وجود خارجی ندارند و بیشتر منظورم دوران سینمای صامت است ) حضور بازیگران طراز اول تضمین موفقیت فیلم به حساب می آید و « هنرمند » این خصیصیه را بصورت کامل داراست. « ژان دوژاردین » ( اگه درست تلفظ کرده باشم ) یکی از محبوب ترین بازیگران تلویزیون فرانسه است که از حیث اجرای کمدی در فرانسه زبانزد است. بازی « دوژاردین » در « هنرمند » به قدری استادانه و بی نظیر است که از الان باید نامش را به عنوان یکی از کاندیداهای بازیگری مرد در اسکار امسال بدانیم. « دوژاردین » با تسلطی مثال زدنی موفق شده تا جورج والنتین را در موقعیت های مختلف برای تماشاگر قابل لمس کند و چهره ایی دوست داشتنی از خود بر جای بگذارد. مطمئن باشید که شما هم با دیدن چهره ” کریک گیبل ” ی! والنتین عاشق او خواهید شد. یکی از بهترین بازی های « دوژاردین » در « هنرمند » در سکانسی اتفاق می افتد که او در حال مصرف مشروبات الکلی است که ناگهان مشروب را بر روی میز می ریزد و با چهره ایی پر از تنفر به جاری شدن مشروب خیره می شود!. تماشای بازی « دوژاردین » در این صحنه و نحوه تغییر آبروهایش به حالت خشم را از دست ندهید. دیگر ستاره فیلم « برینس بژو » است که نقش مقابل والنتین را بازی می کند. « بژو » نیز پا به پای « دوژاردین » موفق شده تا با حرکات بدن و فیزیک صورت تمام صحبت ها و دیالوگ هایش را ادا کند. چهره کلاسیک « بژو » و گریم فوق العاده او سبب می شود برخی مواقع احساس کنم که او واقعاً بازیگر فیلمهای کلاسیک بوده!. البته فکر نمی کنم « بژو » برای بازی در این فیلم مورد توجه آکادمی قرار بگیرد مگر اینکه واقعاً اعضای آکادمی اسکار امسال سلیقه شان کمی بهتر شده باشد!.

« چارلی چاپلین » تا مدتها بر این باور بود که سینمای صامت بیش از سینمای ناطق می تواند بر روی مخاطب تاثیرگذار باشد. در واقع امروز که فیلم « هنرمند » را دیدم متوجه شدم که حق با « چاپلین » بوده. نوع کمدی ، نوع روابط انسانها و در نهایت مضمونی که « هنرمند » به آن پرداخته، به ما نشان می دهد که با یک داستان بی نهایت ساده اما پرداخت شده به راحتی می توان مخاطب را راضی از سالن های سینما خارج کرد. ما در عصری زندگی می کنیم که در بحث فیلمسازی، کمدی ها مربوط به بدن جنس مخالف می شوند، عشق خالص بین یک زن و مرد با رابطه فیزیکی تعیین می شود و… اما « هنرمند » تلنگری ست به سینماگران؛ سینماگرانی که اصل سینما را فراموش کرده اند و دو دستی چسبیده اند به جلوه های ویژه کامپیوتری و روابط فیزیکی.