نقد و بررسی فیلم مامان ( Mama )

« مامان » براساس فیلم کوتاهی به همین نام و به کارگردانی اندریس موشیتی ساخته شده است که حالا کارگردانی ساخته بلندِ همین داستان را نیز برعهده دارد. فیلم کوتاه « مامان » در سال 2008 و در مدت زمان تنها 3 دقیقه ساخته شد اما سوژه آن به اندازه ای بِکر و ترسناک بود که تهیه کننده تیزهوشی چون گیلرمو دل تورو را مجاب کند تا یک اثر بلند سینمایی از آن تولید و روانه سینما کند. دل تورو یکی از تهیه کنندگان خوش ذوقی است که همواره حمایت گسترده خودش را از آثار کم هزینه اما خلاق اعلام کرده و در سالهای اخیر هم چند فیلم قابل قبول در این سبک به سینماها فرستاده که آخرین آن فیلم « از تاریکی نترس/ Don’t Be Afraid of the Dark » نام داشت که اثری کم هزینه اما نسبتاً خلاقانه بود که توانست طرفداران خودش را بیابد. اما « مامان » به نسبت سوژه و نحوه پرداخت داستان، فیلمی به مراتب منسجم تر و ترسناک تر از « از تاریکی نترس » محسوب می شود .

در ابتدای فیلم ما با شخصیتی به نام جفری ( نیکلاس کاستر ) مواجه می شویم که به مرز جنون رسیده و همسرش را به قتل می رساند. وی سپس دو دخترش ویکتوریا (مگان چارپنتیر ) و لیلی ( ایزابل نلیسه ) را ربوده و به سمت کلبه ای متروکه می رود. به نظر می رسد که جفری قصد دارد دخترانش را نیز به قتل برساند اما اتفاقی ناشناخته مانع از وقوع چنین جنابتی می شود. حالا 5 سال از آن دوران گذشته، لوکاس ( باز هم همان نیکلاس کاستر! ) که عموی دو دختر مفقود شده هست، مدتهاست که به دنبال یافتن این دختران خردسال است و در نهایت موفق به یافتن آنها در کلبه ای می شود. لوکاس با مشاهده وضعیت عجیب جسمی و روحی لیلی و ویکتوریا، تصمیم میگیرد آنها را هرچه زودتر تحت درمان قرار دهد و همچنین سرپرستی آن دو را نیز برعهده بگیرد که این برخلاف علاقه دوست دخترش آنابل ( جسیکا چیستین ) می باشد. بهرحال لوکاس و آنابل به همراه دو دختر ، به خانه ای جدید نقل مکان می کنند و این سرآغاز اتفاقات عجیب و غریبی است که در این خانه بزودی رخ خواهد داد.

« مامان » اثری کم هزینه اما

خوش ساخت است که تعدد لحظات ترسناک در آن به حدی است که بتوان نام ” فیلم ترسناک ” را بر روی آن قرار داد. « مامان » داستانش را بسیار با حوصله و ارائه جزییات فراوان روایت می کند و با ارائه یک پیش زمینه ذهنی مناسب، تماشاگر را به بستر رخداد داستان یعنی خانه ی جدید لوکاس و آنابل سوق می دهد. البته ظاهراً آقای اندریس موشیتی ( که خودش اعلام کرده دوست دارد با نامِ اندی صدایش کنند! ) علاقه ای به بسط و گسترش درام فیلم نداشته چراکه تمام قطعات پازل درام در همان 20 دقیقه ابتدایی فیلم در جای خودش قرار می گیرند و به طور کامل پایان می پذیرند. مواردی نظیر اینکه بچه هایی با خلق و خوی عجیب و غریب چطور می توانند به این سرعت خودشان را با شرایط جدیدشان تطبیق دهند و تبدیل به انسان طبیعی شوند ( البته موشیتی به صورت هوشمندانه ، برخی از رفتارِهای خاص دختران خردسال را به خانه جدید هم منتقل کرده تا ببیننده احساس نکند که آنها کاملاً زیر و رو شده اند! )، و حتی اینکه آنابل با وجود مخالفت شدید با سرپرستی دختران، چطور با کمترین دیالوگ ممکن راضی به انجام این کار می شود، از جمله مواردی است که باعث می شود قدرت درامِ فیلم کاهش پیدا کند اما در نظر کارگردان و تهیه کننده فیلم ، این بخش ها اهمیت چندانی برای مخاطب نداشته و هدف ترساندن بوده؛ پس کاری که باید انجام دهید این است که خیلی راحت از کنار درام و دیالوگ های فیلم عبور کنید.

اندی موشیتی خیلی زود تماشاگر را به خانه جدید منتقل می کند و خیلی زود به سراغ ایجاد تعلیق گام بر می دارد که به نظر می رسد در انجام دادن آن تبحر خاصی داشته باشد. موشیتی پس از شخصیت های داستان به خانه مذکور، درامِ فیلم را تا حدود زیادی به حال خود رها می کند و تمرکز اصلی اش را بر خلق موقعیت های ترسناک قرار می دهد که در انجام آن بسیار موفق بوده. « مامان » بطور حیرت انگیزی یک سر و گردن بالاتر از آثار ترسناک کلیشه ای امروز هالیوود است که در آن تاکید بر خون و سلاخی، به نظر می

رسد که ترسناک ترین ابزار ممکن باشد. اما اندی موشیتی با حمایت و مشاوره گرفتن از گیلرمو دل توروِ باتجربه ، موفق به خلق مجموعه ای از فضاها و کرکترهای ترسناک شده که کاملاً اورجینال هستند و می توانند عامل ایجاد کابوس شبانه شما باشند. ما در فیلم هرگز شخصیت مامان که نامش بطور مرتب از زبان دخترها خارج می شود را بصورت کامل مشاهده نمی کنیم و موشیتی با تدبیر و مدیریت مناسب، رفته رفته آن را به تماشاگر ارائه می کند. شخصیت مامان همانطور که هر مادر دیگری این خصوصیت را دارد، به شدت بر روی فرزندانش تعصب دارد و با مشاهده کوچکترین تغییری در رفتار و زندگی بچه ها ، واکنش غیرمنتظره و ترسناکی از خود نشان می دهد که آقای موشیتی این مجموعه واکنش ها را به درستی مدیریت کرده و باید اعلام کرد که اغلب این واکنش ها منجر به ترس و وحشت تماشاگری می شود که با یک مامانِ خشن و البته قدرتمند مواجه است!

بخشی از ترس تماشاگر در هنگام تماشای « مامان » را جلوه های ویژه که عموماً به شخصیت خودِ مامان مربوط می شود، تشکیل می دهد. کرکتر مامان را می توان به نوعی برگرفته از آثار ترسناک آسیای شرقی نظیر فیلم « حلقه / The Ring » در نظر گرفت؛ شخصیتی که چهره و فرم بدنی خاصی ندارد و همین مجهول بودن فلسفه حضوری اش می تواند برای تماشاگری که عادت به ناشناخته ها ندارد، دردسر آفرین باشد. این شخصیت تلفیقی است از CGI و یک بازیگر واقعی به نام خاویر بوتت ( بوتت پیش از این در فیلم « ضبط / Rec » نیز ایفاگر نقش نینای تغییر شکل یافته بوده ) که این تلفیق هوشمندانه، ترس و حشت زیادی برای تماشاگر به ارمغان آورده است.

اما متاسفانه پایان بندی « مامان » روند منسجم داستان را تحت تاثیر قرار داده. اینکه در یک فیلم ترسناک با وجود شخصیت عجیب و ترسناکی همچون مامان، بخواهیم بُعد انسانی به آن بدهیم و حس ترحم

تماشاگر را به آن برانگیزیم، یک ضعف آشکار به شمار می رود. موشیتی سعی کرده در نهایت به پیام اصلی فیلم یعنی ” بنیان خانواده ” با هر روشی برسد اما قطعات پازلش را اشتباه در جای مورد نظر قرار داده که منجر به ارائه یک پایان بندی ضعیف تر به نسبت داستانِ اصلی شده.

اما در مجموع و با توجه به پایان بندی که به نظرم می شد بهتر و هوشمندانه تر باشد، « مامان » هنوز هم یکی از خوش ساخت ترین آثار ترسناکی است که در چند سال اخیر ساخته شده. در فیلم خبری از خون و سلاخی کردن نیست و بجایش ما در « مامان » با مجموعه ای از ناشناخته ها مواجه هستیم که تعلیق بسیار خوبی را سبب شده است. حضور جسیکا چیستین در نقش اصلی فیلم ( با موهای مشکی و کوتاه که بطور کامل ذهنیت مارا از شکل و شمایل همیشگی اش دور می کند ) یک امتیاز ویژه برای این اثر کم خرج به حساب می آید. چیستن راحت و عالی است و راحت بودنش در نقش آنابل این اجازه را به تماشگر می دهد که حسابی بترسد و در پایان فیلم، بر وقت از دست رفته اش تاسف نخورد.

منتقد : میثم کریمی

این مطلب بصورت اختصاصی برای سایت ” مووی مگ ” به نگارش درآمده و برداشت از آن جز با ذکر دقیق منبع و اشاره به سایت مووی مگ، ممنوع بوده و شامل پیگیرد قانونی می شود.

به جمع طرفداران مووی مگ در فیس بوک بپیوندید